Tulce to miejscowość położona w dolinie rzeki Kopla (prawy dopływ Warty), w województwie wielkopolskim, wchodząca w skład powiatu poznańskiego (oddalona 14 km na południowy wschód od Poznania) oraz gminy Kleszczewo (ok. 7,5 km na zachód). Tulce są największą pod względem liczby mieszkańców wsią w gminie, liczącą 3768 osób (dane z 2022 r.), liczba ta stale rośnie. Od 1995 roku liczba mieszkańców zwiększyła się prawie czterokrotnie (z 960 w 1995). Miejscowość obecnie zajmuje powierzchnię 9,38 km2, a na jej znaczny rozwój wpływa przede wszystkim bliskie sąsiedztwo stolicy Wielkopolski.
Późnoromański kościół wzniesiony w cegle
Na wzgórzu, pośrodku wsi Tulce znajduje się murowany, późnoromański kościół pw. Narodzenia NMP, zaliczany do najstarszych w Wielkopolsce kościołów ceglanych. Orientowaną, jednonawową świątynię wzniesiono w połowie XIII w. na planie zbliżonym do kwadratu w układzie wendyjskim i gotyckim, z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym prosto i dobudówki po stronie zachodniej, gdzie być może znajdowała się empora (prawdopodobnie w miejscu drewnianej świątyni z XI w.). W późniejszym, średniowiecznym okresie kościół wzmocniono masywnymi, uskokowymi szkarpami. Kościół gruntownie przebudowano na przełomie XV i XVI stulecia, dzięki badaniom architektonicznym wyodrębniono w sumie pięć faz budowlanych świątyni.
Do największych przekształceń doszło w 1784 r. Rozebrano wówczas częściowo romańskie mury, wydłużając nawę w kierunku zachodnim, dobudowano drewnianą wieżę nad nową częścią korpusu (hełm wieży zakończono wieloboczną, ażurową latarnią zwieńczoną kulą z krzyżem), założono nowe stropy i przekształcono otwory okienne i drzwiowe. Na początku XX w. do prezbiterium od północy dobudowano zakrystię na planie kwadratu, a do nawy – kruchtę.
Mimo licznych przekształceń zachowała się oryginalna bryła oraz struktura świątyni. Z pierwotnej, romańskiej świątyni zachowały się niektóre elementy: w ścianie południowej zamknięty półkoliście portal w formie łuku namiotowego, środkowe okno w elewacji północnej (na wschodniej ścianie prezbiterium okno zamurowano pozostawiając blendę, natomiast w południowej elewacji pozostał tylko przemurowany ślad po otworze okiennym), oraz fragmenty muru o wątku wendyjskim. Zgodnie z logiką budowlaną możemy przypuszczać, że dzisiejsze okna powstały przez rozkucie i powiększenie pierwotnych otworów okiennych. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na obecność romańskich okien po bokach.
Sanktuarium Narodzenia NMP
Najcenniejszym zabytkiem sanktuarium w Tulcach (jednym z dziesięciu sanktuariów maryjnych, znajdujących się na terenie archidiecezji poznańskiej) jest umieszczona w ołtarzu głównym późnogotycka figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1500 r. Polichromowana rzeźba (ufundowana przez arcybiskupa poznańskiego Uriela Górkę) wykonana jest z drewna lipowego, przedstawia Maryję stojącą na kuli ziemskiej, trzymającą w prawej ręce Jezusa, natomiast w lewej berło. W 1979 r. uważana za cudowną została koronowana papieskimi koronami przez metropolitę poznańskiego abp Jerzego Stroba. W świątyni należy zwrócić również uwagę na późnogotycką kropielnicę z piaskowca w kruchcie (typu kielichowego), dwa ołtarze boczne – św. Izydora i Matki Bożej Pocieszenia, ponad dwumetrowy krucyfiks z XVII/XVIII w., oraz wczesnobarokową rzeźbę Chrystusa Ecce Homo w cierniowej koronie z połowy XVII w.
W kościele warto także zobaczyć wykonaną z szarego marmuru renesansową płytę nagrobną Leonarda Modrzewskiego (zm. 1594 r.) z płaskorzeźbioną stojącą postacią rycerza, napisem oraz herbami Grzymała, Korzbok, Jastrzębiec i Nałęcz. Kamienną płytę wmurowano w północną ścianę prezbiterium.
Msze św. w niedziele: 7.45, 9.15 (dla dzieci), 10.45, 12.00, 17.00, 20.00; Msze św. w dni powszednie: 17.00, 18.00, dodatkowo środa, piątek, sobota: 8:00. Strona parafii – https://parafiatulce.pl/, Adres: 63-004 Tulce, Pocztowa 1, tel. 61 870 50 55.
Ciekawostki:
Przez Tulce przebiegała linia wąskotorowej Średzkiej Kolei Powiatowej, łącząca pierwotnie Poznań ze Środą Wielkopolską (1902–1976), znajdowała się tam również stacja kolejowa. Na dzień dzisiejszy z linii kolejowej zachowały się szczątkowe fragmenty.
W Tulcach urodził się Leon Barciszewski (ur. 1883, zm. 1939) – polski działacz samorządowy, był pierwszym konsulem polskim w Essen (1920-1925), prezydent Gniezna (1925-1932) i Bydgoszczy (1932-1939), członek sejmiku wojewódzkiego w Poznaniu w 1927 r. Odznaczony orderem „Polonia Restituta”, Złotym Krzyżem Zasługi, oraz został Kawalerem Legii Honorowej.
W miejscowości tej warto zobaczyć oprócz kościoła piętrowy pałac o cechach barokowych, z szerokim ryzalitem od czoła, nakryty mansardowym dachem. Pałac został wybudowany przez hrabiego Alfreda von Radolin w 1920 r. Ostatnim właścicielem był Otto Sarrazin, który opuścił rezydencję pod koniec II wojny światowej. Obecnym właścicielem pałacu, jest spółka Skarbu Państwa Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. W skład kompleksu pałacowego wchodzi również park o powierzchni 2,75 ha, oraz przylegające zabudowania folwarczne.
Damian Rybak
Fotogaleria – kościół parafialny i Sanktuarium Maryjne w Tulcach k/Poznania (fot. z przed kilku lat):
Czytaj także: inne kościoły romańskie na Kujawach, Pałukach i w Wielkopolsce.
Jeśli ktoś posiada zdjęcia z wnętrza (archiwalne z przed lat, lub bardziej aktualne), to chętnie je tutaj wstawimy, oczywiście z podpisaniem autora (fot. można wysłać na adres redakcji) 😉
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły – szczególnie z czasów pierwszych Piastów, Pomniki Historii, architektura drewniana, dwory i pałace, muzea, romantyczne parki, pomniki przyrody, miejsca związane z archeoturystyką, zabytki techniki, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo 😉 bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
O wielu zabytkach i atrakcjach tego regionu możesz także poczytać w moich publikacjach:
O kościele / sanktuarium w Tulcach, oraz innych romańskich zabytkach na Szlaku Piastowskim i w jego sąsiedztwie możesz poczytać w następującej publikacji:
Zobacz również pozostały dorobek wydawniczy.
Uwaga, uwaga !!! Poszukujemy starych, przedwojennych zdjęć, pocztówek i innych zbiorów, w tym przypadku z miejscowości Tulce i najbliższej okolicy, a także dotyczących badań archeologicznych, oraz innych zabytków w regionie … 😉 Szczegóły znajdziesz pod linkiem – https://dziedzictworegionu.pl/?p=3848 😉
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Obserwuj lub polub stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
Żaden fragment niniejszego artykułu, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Prawa autorskie związane z witryną internetową dziedzictworegionu.pl podlegają ochronie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. nr 24, Poz.83 ze zm.).
Jeśli chcesz mieć reklamę pod tym artykułem swojej działalności gospodarczej skontaktuj się z naszą redakcją, dla branży turystycznej (hotele, restauracje, przewozy autokarowe, usługi turystyczne itp.) oferujemy specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy, szczególnie w przestrzeni poniżej zapraszamy firmy z gminy Kleszczewo 😉 😉 😉