Miesiąc listopad to miesiąc pamięci o zmarłych; o tych których znaliśmy, którzy byli nam bliscy, ale również o tych zapomnianych przez społeczeństwo… W każdym regionie Polski znajdują się tajemnicze cmentarze, ukryte w lasach, parkach i zaroślach, gdzieś na uboczu wsi. Nekropolie te są dziedzictwem każdego regionu i naszym zadaniem, ludzi żyjących jest przywrócić o nich pamięć. Większość takich cmentarzy i mogił ukrytych w lasach jest znana tylko leśnikom. To oni starają się w październiku każdego roku oczyścić płyty nagrobne z liści i mchu, wykarczować zarośla, czy też zapalić znicz, by pamięć o tych ludziach przetrwała jak najdłużej. Niektóre nekropolie odwiedzają regionaliści, młodzież pobliskiej szkoły zainspirowana przez nauczyciela historii, harcerze i zuchy, krajoznawcy i miłośnicy Ojczystej Ziemi z PTTK, oraz zwykli ludzie którzy pragną uczcić pamięć dawnych mieszkańców tych ziem. Takim miejscem spoczynku, o którym zapomnieli pozostali obywatele jest prywatny cmentarz w Wymysłowicach niedaleko Markowic.
Zacznijmy od początku. Wymysłowice tonieduża wieś sołecka (powierzchnia 405 ha) oddalona 9,5 km na północ od Strzelna, pomiędzy wsiami Ciechrz i Markowice. Przez Wymysłowice wędrują piesi pielgrzymi ze Strzelna i Mogilna do sanktuarium maryjnego w Markowicach. Obecnie wieś zamieszkuje ok. 160 osób. Miejscowość powstała z wyodrębnienia folwarku Gaj i dóbr ziemskich należących do Markowic. Do dzisiaj zachowały się po dawnym folwarku z końca XIX w.: dom administratora oraz obora przebudowana na magazyn zbożowy.
W 1866 r. gospodarstwa należące do wsi zostały przejęte za zadłużenie przez handlarza żydowskiego Samuela Hirscha, który z kolei sprzedał je Arnoldowi Wilamitzowi-Moellendorff. Nowy właściciel zmienił nazwę wsi, ale przywrócono ją powtórnie po odzyskaniu niepodległości w 1919 r.
Pruscy właściciele Markowic i Wymysłowic byli wyznania ewangelicko-augsburskiego, nie chcieli spoczywać na cmentarzu przykościelnym w Markowicach, więc postanowili założyć prywatną nekropolię w pobliskim lesie „Kobylarz” z przeznaczeniem dla rodziny i niemieckich kolonistów wyznania ewangelickiego. Na cmentarzu tym spoczywają m.in.: Arnold Wilamowitz-Moellendorff (1813-1888); jego żona Ulryka z domu von Calbo (1820-1874), która założyła nekropolię w 1864 r.; prochy syna Arnolda – Ulricha von Wilamowitz-Moellendorff (1848-1931), który był światowej sławy znawcą literatury greckiej i profesorem kilku uniwersytetów; jego żona Maria (1855-1931). Założyciele cmentarza spoczywają w krypcie grobowej razem ze swoim najstarszym synem Hugonem (1840-1905), landratem inowrocławskim i naczelnym prezesem prowincji poznańskiej. Pod wielkim głazem narzutowym spoczywa Klaus von Heydebreck (1859-1935), autor dziejów Markowic.
Na cmentarzu spoczywają również córki noblisty i wielkiego historyka Rzymu – Teodora Mommsena, a także syn Herman (1887-1938). Na prywatnej nekropoli rodziny von Wilamowitz-Moellendorff, spoczywają także okoliczni Niemcy, m.in. ośmiu mieszkańców Markowic, którzy zginęli we wrześniu 1939 roku. Nekropolia przetrwała, ponieważ umieszczono na tujach amerykańskich tabliczki „prawem chronione pomniki przyrody”. Nasadzono tam także inne gatunki drzew i krzewów ozdobnych pochodzących z różnych zakątków świata.
Współczesna, nowoczesna wieś
Obecnie miejscowość Wymysłowice kojarzona jest z nowoczesnym Przedsiębiorstwem Produkcyjnym Sanplast SA, które jest ekspertem w dziedzinie kąpieli, liderem na rynku krajowym i europejskim. Zakład produkuje m.in.: kabiny prysznicowe, kabiny hydromasażowo-parowe, brodziki i wanny z akrylu i odlewu mineralnego, oraz systemy hydromasażu. Zatrudnionych jest kilkuset mieszkańców Strzelna, Mogilna, Inowrocławia i okolicy. W Wymysłowicach zainwestowano także w odnawialne źródła energii. Na gruntach wsi postawiono dużą słupową elektrownię wiatrową.
Jak trafić do nekropoli?
W centrum wsi warto zwrócić uwagę na murowaną, przydrożną kapliczkę z początku XX w., poświęconą Matce Bożej. Obok kapliczki, na skrzyżowaniu dróg znajduje się strzałka jak dotrzeć do cmentarza. Jadąc tą polną drogą docieramy do lasu, po przejechaniu ok. 100 m. należy pieszo skręcić w prawo, przed pomnikiem przyrody w wąską leśną ścieżkę (zgodnie z umieszczoną tam strzałką). Po przejściu lasem ok. 50 m. dotrzemy do nekropoli, którą wskaże nam nowa tablica informacyjna (w trzech językach) i drewniany krzyż.
Damian Rybak
Fotogaleria – prywatna nekropolia w lesie „Kobylarz”:
W dniu 18 listopada 2021 r. o godz. 10:00, z inicjatywy Przewodniczącej Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego Elżbiety Piniewskiej, na cmentarzu w Wymysłowicach k. Markowic odbyła się uroczystość upamiętniająca 90. rocznicę śmierci Ulricha von Wilamowitz-Moellendorff, uznanego badacza antyku, pochodzącego z Markowic. Poniżej krótka fotorelacja z tego wydarzenia:
O Wymysłowicach i nekropoli w lesie “Kobylarz” możesz także poczytać w następujących moich publikacjach:
Atrakcje turystyczne w najbliższej okolicy:
- Sanktuarium Matki Bożej “Pani Kujaw” w Markowicach,
- Romańskie kościoły w Strzelnie i Muzeum,
- Pałac w Górkach, Żegotkach, Broniewicach, Kołudzie, Kobylnikach, Gocanowie,
- Kościoły w Strzelcach, Ludzisku, Janikowie Ostrowie, Trlągu, Sławsku Wielkim,
- Naziemna kolej linowa z Piechcina do Janikowa,
- Kalwaria w Pakości i kościół pw. św. Bonawentury,
- „Askaukalis” – prahistoryczna osada w Kruszy Zamkowej,
- Żelazny most kolejowy w Przedbojewicach,
- Inowrocław – Romański kościół Imienia NMP, Gotycka Madonna Uśmiechnięta,
- Inowrocław – Gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja, Drzwi Jubileuszowe,
- Park Solankowy, Tężnie solankowe, Muzeum im. J. Kasprowicza,
- Kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Mysia Wieża – symbol Kruszwicy, Jezioro Gopło, Statek „Rusałka”, kruszwickie murale,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Wkrótce kolejne miejsca związane pamięcią i tożsamością, cmentarze i nekropolie, zabytki techniki, dwory i pałace, muzea, romantyczne parki, zabytkowe kościoły, pomniki przyrody, architektura drewniana, miejsca związane z archeoturystyką, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
Podobało się? Polub stronę na Facebooku, jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Portal dziedzictworegionu.pl poleca następujące firmy z regionu Markowic, Strzelna, Mątew, Inowrocławia prowadzące działalność, dla branży turystycznej specjalne zniżki:
