W grudniu 1993 roku ówczesny Miejsko Gminny Ośrodek Kultury i Rekreacji w Strzelnie zwrócił się do czytelników miesięcznika „Strzeleńskie To i Owo” z prośbą o rośliny doniczkowe, którymi zamierzano udekorować pomieszczenia ośrodka. Przypuszczalnie inicjatorzy zbiórki zamierzali uatrakcyjnić estetykę wnętrza budynku przy ulicy Sportowej. Być może jednak mieli na myśli pomieszczenia w okazałym budynku byłego Kina Kujawianka u zbiegu ulic Powstania Wielkopolskiego i dzisiejszej Gimnazjalnej.
Według Piotra Lewandowskiego lata osiemdziesiąte to okres dalszego rozkwitu kina, a dopiero w następnej dekadzie zwyciężyło wideo. Decyzje administracyjne jednak temu zaprzeczają. W 1988 roku ówczesna sekretarz miasta i gminy Strzelno Gertruda Oborska stwierdziła, że kino nie cieszy się wielkim zainteresowaniem miłośników filmu. To doprowadziło do deficytu. W kwietniu 1988 roku Kujawianka została zamknięta. Miesiąc wcześniej władze Strzelna oraz województwa podjęły decyzję o połączeniu kina z Domem Kultury.
Zapewne wpływ na taką decyzję miała kilkuletnia bezdomność strzelneńskiej instytucji kultury. W lipcu 1986 roku z powodu wadliwej instalacji kominowej wyłączono z użytkowania siedzibę mieszczącą się w kamienicy przy Rynku. Cztery lata później do tych pomieszczeń wprowadzi się dzisiejsza Miejska Biblioteka Publiczna, której nie usunie stamtąd powracający problem z ogrzewaniem, wilgoć oraz potrzeba remontu.
Lipiec 1986 roku to data oficjalnego wyłączenia z użytkowania, ale na działalność kulturalną budynek nie był wykorzystywany już w 1984 roku. Trzy lata później naczelnik miasta i gminy Ryszard Panfil zapewniał, że życie kulturalne opiera się na świetlicach wiejskich, zakładowych oraz Kinie Kujawianka, a na planowaną w budynku Ochotniczej Straży Pożarnej przy ulicy Sportowej bazę dla Domu Kultury trzeba poczekać jeszcze około dwóch lat. W 1988 roku wspomniana już Gertruda Oborska narzekała na handlowy charakter świetlic i klubów wiejskich. Ponadto stwierdziła, że połączenie kina z Domem Kultury zmieniło koncepcję zagospodarowania siedziby Ochotniczy Straży Pożarnej. Począwszy od grudnia 1985 roku siedzibą Domu Kultury była świetlica PSS Społem przy ówczesnej ulicy 15 Grudnia.
Zamykając temat roślin doniczkowych, przyjąć należy, że mogły być wykorzystane zarówno w byłym kinie, jak i przy ulicy Sportowej, gdzie od 1990 roku Dom Kultury również miał swoją bazę lokalową.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku powróciło hasło: zły stan techniczny. Tym razem z życia została wyłączona Kujawianka. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że budynek na nowo zafunkcjonował na kulturalnej mapie Strzelna dzięki reformie systemu oświaty z 1999 roku i związanych z tym problemów lokalowych sąsiada z naprzeciwka, czyli Gimnazjum im. Jana Dałkowskiego. Skorzystała zarówno szkoła, jak i Dom Kultury, który kolejny raz w swojej historii zyskał dużą salę na potrzeby prowadzonej działalności.
Kolejne lata to przeniesienie siedziby Domu Kultury do byłego kina, rewitalizacja, pożar części przyległej do ulicy Powstania Wielkopolskiego (zagospodarowanej na mieszkania), rozwleczona w czasie odbudowa i pomysł przeznaczenia całego budynku na potrzeby aktywności kulturalnej.
Tym samym historia zatoczyła koło. Nie tylko dlatego, że ów budynek od początku był przeznaczony na działalność społeczno-kulturalną – w czasach zaborów funkcjonował jako siedziba Domu Stowarzyszeń Niemieckich (Vereinhaus). W zbiorach Andrzeja Basińskiego zachował się, podpisany przez ponad sto osób i opatrzony pieczęciami Koła Śpiewu Harmonia oraz Strzelińskiego Klubu Sportowego, „Memoriał dotyczący sprawy zabranego nam »Domu Kultury« jednej i jedynej odpowiedniej sali w Strzelnie, przez Okręgowy Zarząd Kin w Bydgoszczy” z 02.03.1958 roku:
„[…].
W latach 1947 r. funkcję Przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Strzelnie sprawował Ob. Wiśniewski. Miasto Strzelno nie posiadało stałego kina. Ówczesny Przew. P.M.R.N. Ob. Wiśniewski bezgranicznie poparł sprawę wydania pięknie wybudowanego poniemieckiego Domu Kultury (hipotycznie zapisanego jako »Niemiecki Dom Stowarzyszeń«) dla kinofikacji która obiekt ten zajęła na kino. Kierowniczką kina została wówczas Ob. Wiśniewska, żona Przew. P.M.R.N. w Strzelnie.
Obiekt w którym mieści się kino posiada: dużą salę z balkonem, dobrą dużą scenę z kulisami, dwa pokoje za sceną, mieszkanie za sceną, wejścia i wyjścia ze sceny, duży holl, małą salkę, biuro, kasę, dużą kuchnię, lokal barowy, sklep, estetyczne duże wejście frontowe, wyjście boczne, oraz dwa mieszkania, ubikacje dla pań i panów, centralne ogrzewanie, dobre suteryny, park w którym mogą odbywać się zabawy letnie, imprezy artystyczne i rozrywkowe.
Przez zabranie przez kinofikację tego jedynego obiektu społeczeństwo tut. miasta zaskało wprawdzie stałe kino, które oczywiście jest niezbędne, lecz straciło obiekt, który nadaje się raczej na Dom Kultury, na miejsce w którym obywać mogły by się występy artystyczne, rozrywkowe i sportowe. Dlatego też, iż na terenie naszego miasta nie ma żadnego innego obiektu, w którym mogła by skupiać się i spędzać czas po pracy młodzież, która przesiaduje obecnie jedynie i spędza wolny czas w miejscowej restauracji i Barze.
Z powodu braku w tut, mieście sali, wszelkie zabawy […] odbywają się w klasach szkoły podstawowej, Gimnazjum, bądź w baraku drewnianym przynależnym do miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej, które to pomieszczenia nie nadają się na takie imprezy, a z których to korzystać mogą jedynie Koła Rodzicielskie lub Straż Pożarna a inne stowarzyszenia od przypadku do przypadku w zależności od dozy szczęścia.
Na terenie miasta Strzelna istnieje i działa »Wielkopolski Związek Śpiewaczy Koło Śpiewu Harmonia« liczący około 163 członków w tym ćwiczących czynnych ponad sto. Poza tym Zjednoczony Klub Sportowy liczący samych zawodników czynnych około 100 osób. W minionym […]okresie było czynnych jeszcze kilka kółek artystycznych przyzakładowych, lecz z powodu braku miejsca na przeprowadzanie ćwiczeń i organizowanie imprez uległy likwidacji. Samo koło śpiewu i Klub Sportowy nie posiadają żadnych świetlic ani innych pomieszczeń na przeprowadzanie ćwiczeń i organizowanie imprez i przez to działalność ich jest bardzo ograniczona, a są to organizacje przedstawiające pewną wartość i mające poza sobą poważne osiągnięcia, jak również cieszące się zaufaniem miejscowej ludności. Organizacje te jednak z powodu braku odpowiedniego lokalu borykają się z poważnymi trudnościami finansowymi, oddane są wyłącznie na własne siły i jedynym ich źródłem egzystencji jest organizacja imprez artystycznych, rozrywkowych i sportowych. Lecz to jest w obecnym stanie niemożliwe.
Reasumując powyższe uważamy że obiekt zajmowany przez Okręgowy Zarząd Kin w Bydgoszczy nie jest w pełni wykorzystany a z drugiej strony jest dla kina nieprzystosowany, gdyż kino nie potrzebuje sceny ani pomieszczeń ubocznych, dlatego też występujemy z powyższym memoriałem i propozycją wybudowania dla kina nowego obiektu i oddanie dotychczas zajmowanego obiektu na Dom Kultury dla społeczeństwa tut. miasta”.
W artykule prasowym „Strzelno zasłużyło sobie na Młodzieżowy Dom Kultury” również zwrócono uwagę na niekomfortową sytuację bardzo aktywnej Harmonii.
Nietrudno zauważyć, że jednym z powodów podjętych przez koło śpiewu starań wokół utworzenia Domu Kultury była chęć uzyskania miejsca na własną działalność. Nie kryli tego Ildefons Basiński i Józef Matuszkiewicz w rękopisie tekstu „75-lecie »Harmonii«”:
„Nie sposób pominąć aktywnego poparcia, jakiego cały zespół »Harmonii« udzielił miejscowym władzom w zorganizowaniu i przekazaniu do użytku Domu Kultury w Strzelnie 1959 r. W ten sposób chór zyskał odpowiednie warunki lokalowe dla swoich prób i zebrań”.
Dom Kultury przekazano do użytku 11.01.1960 roku. Nie był to jednak budynek kina, a pomieszczenia w budynku graniczącym z Rynkiem i ulicą św. Ducha. Salę na parterze, wyposażoną między innymi w kilkadziesiąt foteli zaadaptowano na czytelnię, natomiast na piętrze stworzono salę gier ze stołem tenisowym i bilardem. Był czynny od środy do poniedziałku w godzinach 17:00-21:30, a połączenie „z kawiarenką umożliwia wygodne korzystanie z niej”. Przypuszczalnie chodzi o pomieszczenie, które dzisiaj jest adaptowane na potrzeby Seniorów i… zostało połączone z Miejską Biblioteką Publiczną.
Rafał Budny
Od autora: artykuł jest skróconą i zmienioną wersją „Wstępu” do publikacji „»Rozrywki« i »przyjemności«. Sześćdziesiąt lat Domu Kultury w Strzelnie” (wydawca: Dom Kultury w Strzelnie, Strzelno 2020)
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora (Rafała Budnego), nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).