Bardzo mnie ucieszyła wiadomość, że z każdym dniem przybywa czytelników naszego portalu dziedzictworegionu.pl, którzy interesują się historią, zabytkami, turystyką, przyrodą, oraz mało znanymi i niepopularnymi atrakcjami historycznych terenów należących dawniej do Piastów. Wielu turystów, którzy docierają na Szlak Piastowski przyznaje się, że portal ten (oraz filmy z Obywatelem JC + program „Zakochaj się w Polsce”) były inspiracją do tej wyprawy. Ostatnio odwiedzili mnie podróżnicy z Krakowa, Gdańska i studenci z Wrocławia, którzy na podstawie tych publikacji przygotowali referaty. Dzięki tym artykułom, ale przede wszystkim dzięki waszemu rozpowszechnianiu ich treści, miejsca w nich opisywane otrzymują nowe życie turystyczne i stają się popularne wśród krajoznawców i mieszkańców Kujaw, Wielkopolski i Pałuk.
Zatem przenosimy się dzisiaj w okolice Inowrocławia, a konkretnie ok. 10 kilometrów na wschód od centrum Inowrocławia, do kujawskiej miejscowości Parchanie, w gminie Dąbrowa Biskupia. Współczesna wieś nie należy do dużych miejscowości, liczy nieco ponad 300 mieszkańców (parafia ok. 1030 wiernych), jest czwartą co do wielkości miejscowością w gminie. Ta bardzo stara wieś związana jest z początkami kujawskiego (kruszwickiego) biskupstwa już w XI wieku. Badacze średniowiecza przypuszczają, że w tym czasie erygowano parafię i zbudowano pierwszą drewnianą świątynię przed 1055 r., nad którą sprawowali pieczę biskupi kruszwiccy. Prawdopodobnie spoczywają tutaj dwaj biskupi: Wenencjusz herbu Mora – zm. w 1055 r. i Andrzej Rzymianin – zm. w 1081 r.
O istnieniu parafii w XI w. wspominają i potwierdzają dokumenty z pierwszej połowy XIV w. Wiadomo również, że na początku XVI w. patronem kościoła był św. Wojciech – biskup i męczennik, którego Kościół w Polsce uznaje za jednego z głównych patronów kraju. Niestety losy pierwszej świątyni w Parchaniu nie były dla niej łaskawe, kościół wielokrotnie niszczono, odbudowywano i remontowano, dewastowali go szwedzcy żołnierze, którzy go ostatecznie spalili w 1655 r. Kolejny, nowy kościół zbudowano w 1711 r. staraniem biskupa kujawskiego z Włocławka – Bonawentury Niedzielskiego-Madalińskiego. Także i on uległ zniszczeniu, najprawdopodobniej w XIX w. groził zawaleniem, więc w 1840 r. zastąpiono go obecną murowaną świątynią, która istnieje do dziś.
Szachulcowy kościół pw. św. Wojciecha
Dzisiejsza parafia wchodzi w skład dekanatu gniewkowskiego archidiecezji gnieźnieńskiej. Kościół parafialny jest budowlą konstrukcji szkieletowej w połączeniu z murowanymi wypełnieniami ceglanymi (tzw. mur pruski), kryty dachem siodłowym i dachówką ceramiczną. Zbudowano go na planie prostokąta, na podmurówce kamiennej. Wewnątrz posiada wydzielone nieduże prezbiterium, po bokach którego od północy znajduje się zakrystia i od południa – kruchta. Korpus podzielony jest na trzy nawy drewnianymi słupami podtrzymującymi otwarte wiązanie dachowe. Ściana szczytowa zawiera gzymsy, które pierwotnie dekorowały fasadę zachodnią. W 1900 r. dobudowano do kościoła, od zachodu masywną wieżę z dzwonnicą, murowaną z cegły (otynkowaną), wysoką na 25 metrów o formach neobarokowych. Wewnątrz od tej strony znajduje się chór muzyczny.
Szachulcowy kościół św. Wojciecha wewnątrz kryje wiele skarbów, zabytków z różnych epok i ciekawostek. Część wyposażenia świątyni świadczy o tym, że historia tego miejsca sięga czasów wcześniejszych niż 1840 r. Chociażby ustawione na ołtarzu rzeźby późnobarokowych Świętych Męczennic z poł. XVIII w. pochodzą z poprzedniej budowli. Prawdopodobnie również z kościoła, który wybudowano w 1711 r. zachowały się: rzeźba NMP Niepokalanie Poczętej, św. Jana Chrzciciela, św. Marii Magdaleny (XVIII w.); krucyfiks na belce tęczowej (XVIII w.); rzeźby dwóch ewangelistów (XVIII w.); figura Chrystusa Zmartwychwstałego (przełom XVIII/XIX w.); monstrancja regencyjna wykonana przez Jakuba Janę (2 ćw. XVIII w.), częściowo przekształcona w 1907 r.; kielich gładki ufundowany w 1753 r. przez Teresę Zakrzewską, odnowiony w 1905 r.; dwa lichtarze mosiężne, rokokowe (2 poł. XVIII w.).
Sam ołtarz główny pochodzi z połowy XIX w., natomiast w centralnej części umieszczony obraz z wizerunkiem patrona – św. Wojciecha namalował w 1910 r. Wiktor Kowalski. Ołtarze boczne: Matki Bożej Niepokalanej i Serca Jezusowego pochodzą z 1840 r. Godne uwagi są też: ambona, chrzcielnica, XIX-wieczny krucyfiks ludowy, prospekt organowy i kilka współczesnych obrazów.
Generał Władysław Sikorski modlił się tu wielokrotnie…
Na jednej ze ścian wmurowano pamiątkową tablicę poświęconą najsłynniejszemu mieszkańcowi Parchania – generałowi Władysławowi Sikorskiemu. Tablicę ufundował (w 55. r. tragicznej śmierci – 4 lipca 1998 r.) Krajowy Związek Weteranów Walk 1939 – 1989 o Polskę Wolną i Sprawiedliwą oraz Stowarzyszenie Pamięci Generała Władysława Sikorskiego. Na tablicy widnieją następujące napisy:
„Bóg patrzy w moje serce… Jedynym mym celem jest wolna, sprawiedliwa i wielka Polska. Ku tej Polsce Was prowadzę i z Bożą pomocą doprowadzę”.
„W tym kościele w latach 1923 – 1939 modlił się wybitny Polak, żołnierz, polityk i mąż stanu, Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w latach II wojny światowej, Wódź Naczelny Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i w walczącej o swe wyzwolenie okupowanej Ojczyźnie”.
W kościele zaznaczono także małą tabliczką ławkę, w której zasiadali państwo Sikorscy. Władysław Sikorski zginął w katastrofie lotniczej na Gibraltarze 4 lipca 1943 r., zginęło wówczas 16 osób.
Są także wmurowane dwie tablice ku pamięci miejscowym proboszczom: ks. Stanisław Noga oraz ks. Mikołaj Kozielski, który ufundował wieżę kościelną. Pod chórem natomiast znajduje się tablica, upamiętniająca obchody 950-lecia parafii w Parchaniu, którą odsłonił i poświęcił arcybiskup gnieźnieński – Henryk Józef Muszyński, w 2005 r. W 1894 r. artysta malarz Henryk Jaguszewski z Gniewkowa wykonał dwie malatury w prezbiterium.
Na zewnętrznej, południowej ścianie kościoła wmurowano tablicę poświęconą pamięci ks. proboszcza Ignacego Włodarczyka, który został zamordowany w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen w 1940 r. Natomiast na przykościelnej nekropoli (założonej w 1861 r.) pochowany jest ks. Piotr Schmidt – kanonik kruszwicki i proboszcz parchański w l. 1818-1857. Jest także neogotycka kaplica cmentarna z 1895 r. Warto przy okazji wspomnieć powojennego proboszcza parchańskiej wspólnoty, ks. Bronisława Plucińskiego. Zapisał się on w pamięci mieszkańców jako troskliwy duszpasterz, który z poświęceniem pomagał migrantom, przybyłym na Kujawy ze Wschodu.
Świątynia dla zwiedzających dostępna jest z zewnątrz (czasem jest otwarta), warto jednak wcześniej umówić się z sympatycznym ks. proboszczem Przemysławem. Zachęcam także do uczestnictwa we Mszy świętej i zwiedzania przed nabożeństwami (w dni powszednie – godzina 18:00, niedziela – godz. 7:30, 11:00).
W parafii obchodzony jest odpust ku czci św. Wojciecha (23.IV) i NMP Różańcowej (7.X), a całodzienna adoracja odbywa się 28 stycznia. W skład parafii wchodzi sześć miejscowości: Balczewo, Marcinkowo, Modliborzyce, Parchanie, Parchanki i Rejna.
Ciekawostki:
Wart podkreślenia jest fakt, odnotowany w kronikach parafialnych, otóż w kościele tym 30 września 1936 r. odbył się ślub Zofii Wandy Sikorskiej, córki generała Wojska Polskiego i premiera rządu polskiego na emigracji Władysława Sikorskiego (przebywającego w Parchaniu w latach 1923-1939), z porucznikiem Stanisławem Leśniowskim.
Ze względów historycznych warto zobaczyć i zwiedzić dwór z pocz. XX w., w którym mieszkał gen. Władysław Sikorski. W ostatnim czasie PTH zorganizowało tam niewielkie muzeum z biograficzną wystawą. Do wyremontowanego dworu przeniesiono także zbiory i eksponaty z Izby Pamięci generała, która działała w starej przedwojennej szkole podstawowej.
Po środku wsi, blisko kościoła stoi kamienny obelisk z tablicą, upamiętniający pobyt generała, według projektu artysty plastyka Mariana Kokoszyńskiego z Inowrocławia.
W Parchaniu, w początkach miejscowości funkcjonowało grodzisko wczesnośredniowieczne, zachowały się relikty obronnego dworu biskupów kujawskich (kruszwickich).
Damian Rybak
Fotogaleria:
