Kolejnym miastem, które warto odwiedzić przy okazji turystycznych wojaży na Kujawach oraz Szlaku Piastowskim jest Gniewkowo w powiecie inowrocławskim. Miejscowość będąca siedzibą gminy,położona jest między Inowrocławiem a Toruniem, na tzw. Wysoczyźnie Kujawskiej i obszarze zwanym Czarnymi Kujawami z racji przeważających tu czarnych, urodzajnych ziem bagiennych. Powierzchnia Gniewkowa obejmuje obszar 913 ha, na którym zamieszkuje niecałe 7,5 tys. osób. Miasto zaliczane jest do najstarszych miejscowości na Kujawach, o czym świadczą liczne stanowiska archeologiczne. Pierwsza wzmianka o Gniewkowie pojawia się w 1185 r., w dokumencie wydanym przez księcia mazowieckiego Leszka. W średniowieczu, w wyniku rozbicia dzielnicowego, miasto było siedzibą księstwa gniewkowskiego (z grodem Szarlej i Złotoria).
Zabytkiem pamiętającym czasy księstwa jest gotycki kościół parafialny, którego historia związana jest ściśle z historią miasta. Kościół farny pw. św. Mikołaja bpa i św. Konstancji to wyjątkowy zabytek, perła architektury gotyckiej i prawdziwy skarb, na którego murach przetrwały ślady po dawnych mieszkańcach miasteczka. Już w 1185 r. pojawia się pierwsza wzmianka o drewnianej kaplicy, która podlegała pod kruszwicką kolegiatę. Obecną świątynię wybudowano z cegły na początku XIV w. (pierwsze wzmianki o parafii w Gniewkowie pochodzą z 1303 r.). Fundację kościoła farnego przypisuje się księciu Kazimierzowi Konradowicowi (synowi Konrada Mazowieckiego), natomiast wezwanie św. Konstancji – upamiętnia żonę Kazimierza (matkę Leszka Czarnego i Siemomysła).
Wyraźnie czytelne są dwa etapy budowy świątyni: najstarsza jest wschodnia część prezbiterium; w drugiej fazie budowy przedłużono prezbiterium, dobudowano nawę oraz dwie narożne kruchty. Po wojnie północnej, w XVIII w. kościół przebudowano, dobudowując zwieńczoną hełmem, barokową wieżę oraz wieżyczkę na sygnaturkę. Wtedy też zbarokizowano wnętrze kościoła. Zasadniczy trzon świątyni jest gotycki z 14 przyporami od zewnątrz; jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium.
Sakralne skarby skryte we wnętrzu kościoła
Wyposażenie świątyni jest barokowe i rokokowe z XVII i XVIII w. Pozornie kolebkowe sklepienie świątyni, pokryte jest w całości polichromią powstałą po II wojnie światowej przez Józefa Oźmina z Warszawy, która przedstawia Wniebowzięcie NMP, tajemnice różańcowe oraz wizerunki polskich świętych. W centrum ołtarza głównego z poł. XVIII w. znajduje się przedstawienie Chrystusa Ukrzyżowanego, po bokach rzeźby przedstawiające św. Nepomucena oraz św. Mikołaja – patrona kościoła. Ołtarze boczne manierystyczne z poł. XVII w. Lewy ołtarz w kształcie tryptyku przedstawia współpatronkę świątyni – św. Konstancję (scena przyjęcia korony) w towarzystwie św. Barbary; po bokach przedstawiono towarzyszki św. Konstancji: św. Urszulę i św. Katarzynę, męczenniczki z Kolonii z przełomu III i IV w. W ołtarzu prawym umieszczony jest obraz św. Anny Samotrzeciej w srebrnej sukience datowanej na 1756 r. z cechą złotnika Jana Gotlieba Rohde. W kościele znajduje się także pacyfikał (1600 r.), rokokowa chrzcielnica i piętnastogłosowy prospekt organowy wykonany w 1713 r.
W otoczeniu kościoła znajduje się wiele ciekawych obelisków, a także: krzyż z prochami z obozu koncentracyjnego z Sachsenhausen – upamiętniający ofiary II wojny światowej, dwie kapliczki przydrożne z 2. poł. XIX w. – św. Nepomucena i Miłosierdzia Bożego, monument z głową Chrystusa Pantokratora, 100-letnia figura Matki Bożej Niepokalanej z Dzieciątkiem.
Niestety zabytkowa świątynia przeważnie jest zamknięta na cztery spusty, dostępna jest jedynie z zewnątrz. Wnętrze polecam zwiedzić przed nabożeństwami, Mszą św. lub po wcześniejszym uzgodnieniu z księdzem proboszczem. Msze św. odbywają się: w dni powszednie – 7:30, 18:00, niedziela – 7:30, 9:00, 10:30, 12:00, 18:00. W parafii obchodzony jest odpust ku czci św. Mikołaja 6 grudnia oraz św. Konstancji – 21 października, a całodzienna adoracja odbywa się 28 stycznia i 4 sierpnia. Do parafii przynależy także kaplica filialna pw. bł. Honorata Koźmińskiego w Suchatówce.
W Gniewkowie warto również zobaczyć: kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (dawny zbór ewangelicko-unijny) wzniesiony w latach 1894-1905 w stylu neogotyckim, neoromański budynek dawnej synagogi z 1880 r., miejską wieżę ciśnień (30 m wysokości) wybudowaną z całą infrastrukturą wodociągową w latach 1914 – 1915, ratusz miejski z 1908 r., dworzec kolejowy z 1872 r., współczesne murale, ławeczkę zgody oraz pomnik księcia Władysława Białego na koniu, odsłonięty w 2011 r.
Ciekawostki
W kościele znajduje się obraz św. Rocha (XVII w.) – patrona chorych i zwierząt domowych. Artysta namalował świętego w ubraniu pielgrzyma z kijem i bukłakiem, obok niego biegnie pies.
Na zewnętrznych murach świątyni (głównie na wschodniej i południowej ścianie) znajdują się okrągłe wgłębienia w cegłach o tajemniczym przeznaczeniu. Możemy dostrzec także łacińskie i greckie krzyże, gwiazdy 8-ramienne, koperty, napisy (daty, imiona, inicjały). Najliczniejszą grupę tajemniczych znaków stanowią różnej głębokości dołki, nawiercone w cegłach, podobno naliczono ich ok. 900!!! Jakie było ich przeznaczenie, czego są pozostałością? Zdania są podzielone wśród badaczy, więc raczej nie znajdziemy 100% odpowiedzi…
Z tej parafii pochodzi obecny Prymas Polski – ks. abp Wojciech Polak, wyświęcony w 1989 r. Metropolita Gnieźnieński urodził się 19 grudnia 1964 r. w Inowrocławiu, a mieszkał w niewielkiej Suchatówce, należącej do gniewkowskiej parafii św. Mikołaja bpa i św. Konstancji.
W lasach gniewkowskich znajduje się pomnik ofiar zbrodni hitlerowskich. Podczas II wojny światowej hitlerowcy rozstrzelali tam ok. 3000 osób, głównie Polaków i Żydów, przeważnie przedstawicieli inteligencji.
Damian Rybak
Fotogaleria – gotycki kościół farny z XIV wieku:
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły (cerkwie, synagogi), muzea, architektura drewniana, dwory i pałace, cmentarze, romantyczne parki, pomniki przyrody, miejsca związane z archeoturystyką, zabytki techniki, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo 😉 bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl 😉
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Polub lub obserwuj stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję 😉
Żaden fragment niniejszego artykułu, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Prawa autorskie związane z witryną internetową dziedzictworegionu.pl podlegają ochronie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. nr 24, Poz.83 ze zm.).
Uwaga, uwaga !!! Poszukujemy starych, przedwojennych zdjęć, pocztówek i innych zbiorów, w tym przypadku z Gniewkowa (kościoły, miasto, synagoga, ratusz itp.) oraz najbliższej okolicy, a także dotyczących badań archeologicznych, działań wojennych i powstańczych w regionie … 😉 Szczegóły znajdziesz pod linkiem – https://dziedzictworegionu.pl/?p=3848 😉
O wielu zabytkach i atrakcjach tego regionu możesz także poczytać w licznych moich publikacjach (o Gniewkowie w – “Szlak Piastowski – zabytki, atrakcje, ciekawostki” ):
REKLAMA ! REKLAMA ! REKLAMA !
Jeśli chcesz mieć reklamę pod tym artykułem swojej działalności gospodarczej skontaktuj się z naszą redakcją, dla branży turystycznej (hotele, restauracje, przewozy autokarowe, usługi turystyczne itp.) oferujemy specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy 😉 😉 😉