Warto odrobinę zjechać ze Szlaku Piastowskiego biegnącego drogą krajową nr 62 w kierunku Włocławka, do Kościelnej Wsi. To niewielka miejscowość na Kujawach, oddalona ok. 18 km od Radziejowa, w gminie Osięciny. Wieś ta pamięta czasy średniowiecza, zalicza się do najstarszych na Kujawach, o czym świadczą ślady wczesnośredniowiecznego grodziska znajdujące się na zachód od dworu.
Najstarsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1297 r. – czy z tego czasu może także pochodzić najcenniejszy jej zabytek, czyli romański kościół pw. św. Wawrzyńca? Chociaż najstarsza informacja o świątyni datowana jest na 1325 r., naukowcy zgodnie twierdzą, że parafia erygowana została dużo wcześniej, prawdopodobnie w 2 poł. XII w. z fundacji rodu Łabędziów, albo nawet w latach 1120-1124 z fundacji Piotra Dunina. Pod jakim wezwaniem była pierwotnie świątynia tego nie wiadomo, gdyż dopiero szesnastowieczne źródło lustracyjne (z 1527 r.) podaje wezwanie św. Wawrzyńca.
Pierwotna świątynia była budowlą jednonawową, orientowaną, murowaną z ciosów i otoczaków granitowych i sporadycznie z piaskowca, z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą. Kościół zatracił całkowicie oryginalną bryłę i układ wnętrza poprzez liczne przebudowy. Najstarszą częścią kościoła jest romańska nawa główna zbudowana z kamienia polnego, połączonego zaprawą wapienną, z wyjątkiem narożnika północno-wschodniego. Zachowała się także niewielka część murów pierwotnego prezbiterium przylegających do nawy. W XIII i XV w. nastąpiła rozbudowa świątyni z czerwonej cegły w stylu gotyckim (prezbiterium i zakrystia), a w 1854 r. dobudowano kruchtę. Kościół był także wielokrotnie odnawiany, w latach: 1612, 1914, 1935, 1961, oraz w 1975 r.
Z romańskich elementów zachowały się granitowe wsporniki oraz wykuta z piaskowca baza kolumny z fragmentem trzonu, wydrążonym wtórnie z adaptacją zapewne na kropielnicę lub chrzcielnicę. Wewnątrz kościoła, na łuku tęczowym znajdują się fragmenty polichromii pochodzącej z początków XV w. W trzech ostrołukowych wnękach przedstawiono: centralnie Chrystusa Bolesnego, a po bokach Matkę Bożą i św. Jana Ewangelistę. Inspiracja do powstania tego dzieła została zapewne zaczerpnięta z innych motywów występujących na wschodzie Pomorza. Malowidła zostały wykonane techniką charakterystyczną dla sztuki gotyku XV w., na co wskazują proporcje postaci oraz draperie ich szat.
Ołtarz główny kościoła jest barokowy z XVIII w., w środku umieszczono kopię Matki Bożej Jasnogórskiej. Natomiast wizerunek patrona – św. Wawrzyńca zawisł na ścianie przed prezbiterium, po lewej stronie (atrybutami tego świętego, który żywcem był przypalany na rozgrzanej kracie są: otwarta księga, krata, palma, sakiewka, zwój). Warto zobaczyć także niewielkie ośmiogłosowe organy z 2 poł. XIX w. Instrument ten, o trakturze gry mechanicznej składa się z jednego 4,5-oktawowego manuału oraz klawiatury nożnej. Obok kościoła uwagę zwraca XIX-wieczna drewniana dzwonnica, oraz w niewielkiej odległości grota Matki Bożej wraz z przylegającą kaplicą przedpogrzebową.
Kościół parafialny dla turystów i pielgrzymów dostępny jest głównie z zewnątrz, warto może umówić się z księdzem proboszczem by zobaczyć wnętrze. Zachęcam również do uczestnictwa we Mszy świętej i zwiedzania przed nabożeństwami. W parafii obchodzony jest odpust ku czci św. Wawrzyńca – 10 sierpnia.
Ciekawostki:
W województwie kujawsko-pomorskim można jeszcze zobaczyć relikty zabytków romańskich w miejscowościach: Chalno i Kałdus. W Chalnie kościół pw. św. Marii Magdaleny upamiętnia jedynie pobudowana w tym miejscu kapliczka (świątynię rozebrano w poł. XIX w.). Natomiast w Kałdusie podczas badań archeologicznych odkryto fundamenty budowli sakralnej o sporych rozmiarach (długość ok. 37 m, szerokość ok. 17 m). Była to orientowana, trójnawowa świątynia z wyodrębnionym prezbiterium, zamknięta trzema absydami (dwie zamykały nawy boczne a główna prezbiterium), murowana z łamanego kamienia polodowcowego.
Atrakcje turystyczne w najbliższej okolicy:
- Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP w Radziejowie,
- Kościół klasztorny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Radziejowie,
- Izba Regionalna Towarzystwa Miłośników Kujaw,
- Gotycki kościół pw. św. Stanisława Biskupa w Brześciu Kujawskim,
- Kościół poklasztorny pw. św. Michała Archanioła w Brześciu Kujawskim,
- Muzeum Techniki Rolniczej w Redczu Krukowym,
- MotoSojuz – prywatne muzeum motocykli radzieckich w Dobre Wieś,
- Grobowce megalityczne w Sarnowie, Wietrzychowicach i Gaju Stolarskim,
- Płowce – miejsce historycznej bitwy z 1331 r.,
- Pałac w Sukowach, Gocanowie, Kobylnikach, koźlak w Chrośnie,
- Romańska kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Mysia Wieża – symbol Kruszwicy,
- Jezioro Gopło, Statek „Rusałka”, kruszwickie murale,
- Grodzisko w Mietlicy, Sanktuarium MB Bolesnej w Skulsku,
- Atrakcje turystyczne i zabytki we Włocławku,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Damian Rybak
Fotogaleria – Kościelna Wieś, romański kościół pw. św. Wawrzyńca:
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły, zabytki techniki, dwory i pałace, muzea, romantyczne parki, pomniki przyrody, architektura drewniana, miejsca związane z archeoturystyką, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Polub stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.