Brześć Kujawski to to bardzo stare miasto w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie włocławskim, siedziba gminy. Turystycznie leży na najważniejszym szlaku kulturowym, związanym z początkami państwa polskiego, nazywanym popularnie Szlakiem Piastowskim. Brześć jest nazywany miastem królewskim, gdyż to właśnie tutaj przyszedł na świat w 1260 r. przyszły król Władysław Łokietek. Zachowane w granicach miasta zabytkowe obiekty oraz nieco zmieniony układ przestrzenny tworzą jednak niepowtarzalny klimat. Przy poprzedniej wizycie przedstawiliśmy historię podominikańskiego kościoła pw. św. Michała Archanioła, gdzie spoczywa matka Władysława Łokietka – Eufrozyna. Tym razem zapraszamy do drugiej świątyni, która skrywa o wiele więcej zabytkowych eksponatów.
Parafialny kościół pw. św. Stanisława, Biskupa i Męczennika pamięta najstarsze dzieje miasta, wzniesiono go w pierwszej poł. XIV w. (po 1332 r.). Zbudowano go w miejscu pierwotnego drewnianego kościoła pw. św. Piotra i Pawła, fundacji księcia Kazimierza, syna Konrada Mazowieckiego, ok. 1235 lub 1240 r. Kilkakrotnie był niszczony, palony i przebudowywany (najbardziej w latach 1556 i 1657). W 1710 r. został odbudowany z elementami baroku, dzięki staraniom Tomasza Niemierzy – archidiakona włocławskiego. Na początku XIX w. (1812 r.) kościół był użytkowany przez wojska francuskie jako magazyn, wówczas został bardzo mocno zrujnowany. Na początku XX w. (1906/8 r.) nastąpiła gruntowna przebudowa i regotyzacja świątyni według projektu Tomasza Pajzderskiego, dzięki staraniom ks. proboszcza Stefana Kulińskiego.
Jest to kościół: murowany, ceglany, orientowany, trójnawowy o układzie halowym, z dwoma symetrycznymi kaplicami w ramionach korpusu i z prosto zamkniętym prezbiterium. Na zewnątrz świątynia jest opięta dwuuskokowymi przyporami, szczyt trójkątny, całość otacza neogotycki mur z kapliczką. W nawach znajduje się neogotyckie sklepienie gwiaździste z 1908 r. wsparte na sześciu filarach, w prezbiterium sieciowe, a w zakrystii kolebkowe z lunetami. Chór muzyczny, również neogotycki wsparty jest na filarowych arkadach. Do najstarszych elementów architektonicznych budowli należą: ostrołukowy gotycki portal z XIV w., zdobiony profilowaną i glazurowaną cegłą, fragmenty murów gotyckich zachowane w dolnych partiach kościoła oraz okrągła baszta gotycka.
Wewnątrz uwagę przykuwa bogata polichromia, w której, obok ciekawej ornamentyki, zobaczymy freski ze scenami z historii Brześcia Kujawskiego. Modernistyczno-secesyjna polichromia wykonana została w latach 1925-1927 przez Juliana Makarewicza z ASP w Krakowie. Na ścianach naw bocznych szczególną uwagę przykuwają dwie duże sceny historyczne, na jednej „Arcybiskup Gnieźnieński Janisław ogłasza Krzyżakom w tej świątyni surową naganę papieża Jana XXII za napady na Polskę” (w Brześciu obradował sąd w tzw. procesie inowrocławskim). Natomiast na drugiej „Po klęsce chojnickiej w 1454 r. ks. Czehel profes, z tego miejsca podniósł ducha w rycerstwie do zwycięstwa nad Krzyżakami”. Wśród innych przedstawień figuralnych zobaczymy m.in.: postacie aniołów, cherubinów i Ducha Świętego pod postacią gołębicy (w prezbiterium); Baranka Eucharystycznego adorowanego przez dwa anioły (nad arkadą tęczową).
Witraże powstały w latach 1908-1911, według projektu artysty malarza Konrada Krzyżanowskiego, a wykonała je warszawska firma Franciszka Białkowskiego. Zobaczymy sceny: Zwiastowania i Adoracji Dzieciątka Jezus (okna prezbiterium), śś. Jan Kanty, Jadwiga Śląska i Brygida (okna korpusu). Natomiast w jednym z okien południowych znajduje się witraż ze św. Stanisławem Biskupem, witraż wykonany był według projektu Heleny Gwiazdowskiej, w miejsce innego zniszczonego. Na tle gwiaździstych sklepień, od zachodu zobaczymy gruntownie odrestaurowane (w 2010 r.), 18-głosowe organy pneumatyczne, wykonane w 1909 r. przez warszawską firmę Adolfa Hofmana.
W ołtarzu głównym znajduje się rzeźbiony tryptyk, sześć płaskorzeźb ze scenami z życia św. Stanisława z pocz. XX w., w zwieńczeniu grupa Ukrzyżowania. Ołtarze boczne wykonane ok. 1917 r., w jednym z nich ludowy obraz Świętej Rodziny, malowany na desce, a w drugim płaskorzeźba Matki Boskiej Częstochowskiej. Warto zwrócić uwagę w południowej kaplicy na późnogotycką płaskorzeźbę „Pokłon Trzech Króli” z ok. 1520 r. autorstwa ucznia Wita Stwosza, a także na barokową rzeźbę Chrystusa Zmartwychwstałego z pocz. XVIII w. Do zabytkowego wyposażenia i wystroju wnętrza należą także: monstrancje z XV i XVIII w., stare kielichy, pacyfikały, ornaty i wota. Jeden relikwiarz i monstrancja są aktualnie w depozycie muzeum diecezjalnego we Włocławku. Puszka z XV w. zaginęła na początku lat 90-tych.
Na zewnętrznej ścianie zakrystii można zobaczyć nagrobną płytę Adama Sieroszewskiego, podstarościego brzeskiego herbu Nałęcz z ok. 1600 r. Przed kościołem parafialnym, z prawej strony znajduje się powojenna dzwonnica z trzema dzwonami.
Wnętrze świątyni można zwiedzać przed nabożeństwami: w dni powszednie – godzina 7:00 i 18:00 (czas letni), 7:00 i 17:00 (czas zimowy), niedziela – godz. 7:00, 9:00, 11:00 i 17:00. Grupy zorganizowane (szkolne lub pielgrzymkowe) lepiej zgłosić wcześniej w kancelarii parafialnej lub u ks. proboszcza (54 252 12 63 / 54 252 28 17), można także dopytać się w Informacji Turystycznej działającej przy BCKiH Wahadło (tel. 782 838 777).
Ciekawostka
W Brześciu Kujawskim, nad jeziorem Smętowo ponad 6 tys. lat temu znajdowała się neolityczna osada kultury lendzielskiej. Chaty kamienno-ziemne budowano na planie wydłużonego trapezu, wzdłuż linii północ – południe, najdłuższe mogły mieć prawie 50 m. Archeolodzy przypuszczają, że w szczytowym okresie osadę zamieszkiwało 70 mieszkańców w 10 domach, chociaż zdania są tutaj podzielone. Wokół części mieszkalnej budowano obiekty gospodarcze a także grzebano zmarłych członków wspólnoty. Badacze prahistorii nazywają żyjące wówczas społeczeństwo „grupą brzesko-kujawską”, ludność ta jest uważana za potomków najstarszych na naszych ziemiach rolników, reprezentujących tradycje „wstęgowe” w ornamentyce naczyń ceramicznych.
W Brzeskim Centrum Kultury i Historii (BCKiH) można zwiedzać stałą wystawę multimedialną „Wehikuł czasu”, gdzie możemy obejrzeć m.in. makietę chat trapezowych, które zostały odkryte na tych terenach, zapoznać się ze sposobem pochówku zmarłych, a także podziwiać naczynia ceramiczne z epoki brązu i żelaza. Koniecznie trzeba to zobaczyć na własne oczy, na naszym portalu fotoreportaż z tego miejsca udostępnię innym razem.
Atrakcje turystyczne w Brześciu Kuj. i najbliższej okolicy:
- Kościół poklasztorny pw. św. Michała Archanioła w Brześciu Kujawskim,
- Wystawa multimedialna “Wahadło czasu” w BCKiH,
- Rynek i pomnik Władysława Łokietka, klasycystyczny ratusz, relikty średniowiecznej warowni (zamku), mury obronne miasta,
- Wieniec Zdrój – uzdrowisko, Pałac w Smólsku,
- Kościół pw. Wniebowzięcia NMP – Fara w Radziejowie,
- Kościół klasztorny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Radziejowie,
- Muzeum Techniki Rolniczej w Redczu Krukowym,
- Grobowce megalityczne w Sarnowie, Wietrzychowicach i Gaju Stolarskim,
- Płowce – miejsce historycznej bitwy z 1331 r.,
- Romański kościół w Kościelnej Wsi,
- Lubraniec: kościół, pałac, cmentarz żydowski, synagoga,
- Dąbie Kujawskie – drewniany kościół z XVIII w.
- Romańska kolegiata pw. śś. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Jezioro Gopło, Statek „Rusałka”, Mysia Wieża,
- Atrakcje turystyczne i zabytki we Włocławku,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Damian Rybak
Fotogaleria – zabytkowy gotycki kościół pw. św. Stanisława Biskupa w Brześciu Kuj.:
Jeśli ktoś posiada inne zdjęcia z wnętrza świątyni (szczególnie archiwalne z przed lat), to chętnie je tutaj wstawimy, oczywiście z podpisaniem autora (fot. można wysłać na adres redakcji) 😉
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły – romańskie, gotyckie i drewniane, pomniki przyrody, architektura drewniana, zabytki techniki, dwory i pałace, miejsca związane z archeoturystyką, parki miejskie, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Prawa autorskie związane z witryną internetową dziedzictworegionu.pl podlegają ochronie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. nr 24, Poz.83 ze zm.).
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Polub / obserwuj stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
O Brześciu Kujawskim i gotyckich kościołach tego miasta możesz także poczytać w publikacji, której okładka jest z lewej strony 😉
Uwaga, uwaga !!! Poszukujemy starych, przedwojennych i powojennych zdjęć, pocztówek i innych zbiorów… (w tym przypadku dotyczących Brześcia Kujawskiego oraz najbliższej okolicy ) 😉
Szczegóły znajdziesz pod linkiem – https://dziedzictworegionu.pl/?p=3848 😉
REKLAMA ! REKLAMA ! REKLAMA !
Jeśli chcesz mieć reklamę pod tym artykułem swojej działalności gospodarczej skontaktuj się z naszą redakcją, dla branży turystycznej (hotele, restauracje, przewozy autokarowe, usługi turystyczne itp.) oferujemy specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy, szczególnie w przestrzeni poniżej zapraszamy firmy z gminy Brześć Kujawski i powiatu Włocławek 😉 😉 😉
Polecamy korzystanie z usług przewodnickich oferowanych przez Informację Turystyczną przy BCKiH Wahadło, a szczególnie Kol. Jurka, Kazia i Krzysztofa z PTTK Włocławek.
