W podziemiach gmachu Teatru Miejskiego w Inowrocławiu, w salach muzealnych Kujawskiego Centrum Kultury, 11 lat temu (21 stycznia 2011 r.) otwarto Stałą Wystawę Solnictwa. Ekspozycja ta nawiązuje do nieistniejącej już kopalni, powstała ona z okazji 25-lecia zakończenia eksploatacji złóż soli w kopalni „Solno”. Inowrocław często nazywany „miastem na soli”, leży bowiem na potężnym wysadzie solnym Równiny Inowrocławskiej.
Wystawa składająca się z dziesięciu sal w KCK ma charakter stały, jest jedyną tego typu ekspozycją dotyczącą dziejów solnictwa w województwie kujawsko-pomorskim. Głównym celem tej placówki, o charakterze muzealnym jest przybliżenie bogatej historii solowarstwa rozwijającego się na terenie dzisiejszego Inowrocławia i Kujaw, od pradziejów. Zdaniem archeologów, sól wydobywano na tych terenach już 3 tysiące lat temu, potem w czasach rzymskich, w II w. n.e istniały prawdopodobnie cztery tężnie solankowe. Archeolodzy odkopali też ślady wczesnośredniowiecznej warzelni produkującej sól przez odparowanie solanki czerpanej z naturalnych źródeł.
„Miasto na soli”, czyli potężne złoża solne Równiny Inowrocławskiej
Związki Inowrocławia z wydobyciem soli tworzą bardzo bogatą historię. Wielu z nas zapewne zastanawia się – jak wydobywano ten surowiec z dużych głębokości, ok. 1700 lat temu? Otóż wtedy, na terenie obecnego osiedla Rąbin znajdowała się osada zajmująca się pozyskiwaniem soli. Wydobycie wcale nie było takie trudne, wody głębinowe drążyły solną skałę i wypływały w postaci słonych strumieni na powierzchnię ziemi, gwarkowie (dawnej nazywani tak górnicy) zbierali solankę i odgotowywali z niej wodę. Popyt na sól był duży, ten cenny surowiec nazywany był białym złotem. Rzeczywiście od początku dziejów sól była surowcem na wagę złota, traktowano ją na równi i używano jako środka płatniczego. Na przykład w średniowieczu żołd wypłacany był żołnierzom w soli. Do dziś w języku angielskim „salary” oznacza wynagrodzenie, wyraz ten pochodzi od łacińskiego „salaire”. Sól miała konkretne wartości finansowe, duże znaczenie społeczne, a także religijne. W Piśmie Świętym możemy przeczytać, że wyznawcy składali swojemu Bogu ofiary z soli.
Na temat wydobycia soli i znaczenia społecznego od czasów średniowiecza można byłoby pisać długo, ale przytoczę jeszcze tylko jeden fakt. Co by było, gdyby w XIII wieku nie odkryto złóż soli w Wieliczce i Bochni? Dla Inowrocławia nie była to dobra wiadomość, gdyż tam powstały kopalnie, które stały się regaliami królewskimi, po scentralizowaniu państwa Polskiego i przeniesieniu stolicy do Karkowa. W Małopolsce powstał monopol na sól wydobywaną na terenie Królestwa, a dalszą konsekwencją było zakończenie wydobywania surowca na obszarze Inowrocławia aż do poł. XIX w. Zastanówmy się jeszcze nad jednym faktem – czy konieczne było zamknięcie i zalanie całej kopalni 36 lat temu? Gdyby chociaż jakąś część przeznaczono na podziemną trasę turystyczną to dzisiaj dochód ze zwiedzania mógłby być na poziomie podobnym do Wieliczki, Bochni czy też Kłodawy, a może nawet większy… Wiadomo, główny aspekt to potencjalne niebezpieczeństwo, ale dostęp do unikalnych na skalę światową korytarzy i komór, które oprócz walorów turystycznych posiadały także wartości zdrowotne…
Nowe eksponaty, nowa aranżacja
Od dwóch miesięcy (4 grudnia 2021 r.) Stała Wystawa Solnictwa zyskała nowy wygląd dzięki współpracy Powiatu Inowrocławskiego i Miasta Inowrocławia. Powiatowe Muzeum im. Jana Kasprowicza przekazało w depozyt eksponaty dokumentujące dzieje kujawskiego solowarstwa do Kujawskiego Centrum Kultury. Eksponaty nadal stanowią własność Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, ale celem tego działania było zgromadzenie zbiorów w jednym miejscu i ułatwienie dostępu do nich turystom oraz osobom zainteresowanym poznaniem historii solowarstwa i nieistniejącej już kopalni w Inowrocławiu. Wśród kopalnianych pamiątek jest m.in. drabina z naciekiem solnym, wózek szybowy drewniany, wózek transportowy na szynach z obrotnicą, rzeźby solne, lampki górnicze, kolekcja kufli, bryły soli z kopalni w Inowrocławiu oraz wiele innych urządzeń i narzędzi.
Prawdziwa atmosfera podziemnej kopalni
Zajmijmy się jednak Stałą Wystawą w podziemiach Teatru Miejskiego. Ekspozycja jest naprawdę wyjątkowa i zachęcam na 100 % do jej zobaczenia, gdyż można doświadczyć atmosfery panującej w kopalni soli, m.in. dzięki ścianom i sufitom wyłożonym najprawdziwszą solą kamienną. Jej kolorystyka zapiera dech w piersi u zwiedzających, zobaczymy fascynującą paletę barw (czerwieni, różu, bieli i szarości), w jakich sól naturalnie występowała na terenie historycznych Kujaw od najdawniejszych czasów. Podczas zwiedzania będziemy podziwiać żyrandole wykonane z kryształów soli, kapliczkę z wykutym w bryle solnej krzyżem, obraz św. Barbary i św. Kingi, a także chodnik z wagonikiem z prawdziwymi odwiertami solnymi. Eksponaty tworzą oryginalną całość, nawet dyskretne oświetlenie sprawia wrażenie, jakbyśmy naprawdę zwiedzali podziemną kopalnię. Nowa aranżacja wystawy przenosi zwiedzającego w klimat kopalni i sprawia, że czuje się on jak w prawdziwym wyrobisku jednego z 240 km chodników znajdujących się pod miastem.
Historia solnictwa, katastrofy górnicze, seans filmowy
W kolejnej z dziesięciu sal wystawowych zaprezentowano na planszach i mapach historię solnictwa oraz inowrocławskich wykopalisk archeologicznych. Poznamy historię od starożytności do lat współczesnych – aż po ostatnie dni działalności kopalni soli w Inowrocławiu. Dowiemy się jak powstały słynne katastrofy górnicze zwane zapadliskami, szczególnie co było przyczyną zawalenia się północnej ściany transeptu kościoła pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny.
W innych salach zobaczymy: sprzęty i narzędzia górnicze, medale i stroje, kącik poświęcony orkiestrze górniczej z ekspozycją zdjęć i instrumentów muzycznych, wystawę brył soli z różnych stron świata, kolekcję kufli z karczm piwnych, realizmu dodaje szatnia i winda stylizowana na górniczą klatkę.
Na koniec zwiedzania, opiekun wystawy i przewodnik po eksponatach solnych zaprasza na krótki seans filmowy o historii kopalni „Solno”. Warto obejrzeć projekcję, film jest interesujący, można zobaczyć prawdziwe korytarze inowrocławskiej kopalni przed jej zalaniem wodą. Nakręcono go w latach 70. XX w., zaciekawi on jednak widza w każdym wieku, gdyż w bardzo przystępny sposób opowiada o sposobie eksploatacji złóż solnych pod Inowrocławiem.
Zwiedzanie z ekspertem, czyli przewodnikiem po wystawie
Zwiedzanie Wystawy Solnictwa jest bezpłatne, od wtorku do piątku (11:00-17:00) oraz w soboty (10:00-15:00). Aby zobaczyć ekspozycję w innym czasie, należy się skontaktować i uzgodnić telefonicznie (506 530 401) z sekretariatem Kujawskiego Centrum Kultury. Zachęcam do zwiedzania z przewodnikiem, który oprowadza po ekspozycji i opowiada w interesujący sposób o historii pozyskiwania soli na Kujawach. Bardzo dziękuję za takie indywidualne zwiedzanie Panu Piotrowi, mam nadzieję, że jeszcze nie raz się zobaczymy.
Atrakcje turystyczne w Inowrocławiu i najbliższej okolicy:
- Romański kościół Imienia NMP, Gotycka Madonna Uśmiechnięta,
- Gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja, Drzwi Jubileuszowe,
- Park Solankowy, zespół Tężni Solankowych,
- Powiatowe Muzeum im. J. Kasprowicza w Inowrocławiu,
- Kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Mysia Wieża – symbol Kruszwicy,
- Jezioro Gopło, Statek „Rusałka”, kruszwickie murale,
- Nadgoplański Park Tysiąclecia z muzeum,
- „Askaukalis” – prahistoryczna osada w Kruszy Zamkowej,
- Pałac w Orłowie, Kobylnikach, Gocanowie, Żegotkach, Górkach,
- Kościoły w Pieraniu, Parchaniu, Górze, Janikowie, Kościelcu Kuj.,
- Kalwaria w Pakości i kościół pw. św. Bonawentury,
- Żelazny most kolejowy w Pakości, Przedbojewicach,
- Pomnik Władysława Białego i kościół św. Mikołaja w Gniewkowie,
- Bazylika św. Trójcy, Rotunda św. Prokopa, Romańskie Muzeum w Strzelnie,
- Sanktuarium Matki Bożej w Markowicach,
- Płowce – miejsce historycznej bitwy z 1331 r.,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Damian Rybak
Fotogaleria – podróż w czasie po dawnej kopalni „Solno” w Inowrocławiu:
Na moim portalu możesz zupełnie za darmo, opisać i zareklamować muzeum z Twojej miejscowości (zarówno prywatne, państwowe, diecezjalne, należące do stowarzyszeń i grup wyznaniowych [*wyjątek muzea dla osób powyżej 18+, gdyż portal czytają także dzieci szkolne]). Możesz to zrobić sam lub poprosić o to mnie. Mile widziane są muzea: narodowe, historyczne, archeologiczne, sakralne, techniki i sztuki, przyrodnicze i geograficzne, okręgowe i regionalne, biograficzne, etnograficzne i skanseny, izby pamięci, martyrologiczne, wojskowe, sportowe i inne… Jeśli jesteś zainteresowany promocją swojego dziedzictwa skontaktuj się z redakcją w celu uzgodnienia szczegółów. W aktualnościach mogę również umieścić informację o wystawie lub innym wydarzeniu kulturalnym.
Wkrótce kolejne muzea, zabytki techniki, romantyczne parki miejskie, krajobrazowe i dworskie, zabytkowe kościoły, dwory i pałace, pomniki przyrody, architektura drewniana, miejsca związane z archeoturystyką, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
O wybranych zabytkach i atrakcjach “Miasta na soli” możesz także poczytać w licznych moich publikacjach:
Podobało się? Polub stronę na Facebooku, jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
O wybranych zabytkach Inowrocławia, atrakcjach powiatu i gminy Inowrocław, szczególnie perłach architektury, cudach natury, skarbach kultury czy też zabytkach techniki, archeologii i historii, będziesz mógł poczytać w przygotowywanej przeze mnie publikacji „Dziedzictwo regionu” …
Portal dziedzictworegionu.pl poleca następujące firmy z Inowrocławia i regionu prowadzące działalność, dla branży turystycznej specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy:
