Dzisiaj na portalu dziedzictworegionu.pl będziemy ponownie odkrywać piękno dworów i pałaców, które są często tajemniczymi miejscami, gdzie dawni właściciele gromadzili skarby w postaci obrazów wielkich mistrzów, rzeźby, porcelanę, działa sztuki ze złota i srebra, wyroby z kości słoniowej, kolekcje monet, zabytki archeologiczne i historyczne, oraz wspaniałe księgozbiory biblioteczne. Owiane tajemnicą historii i legendami tzw. skarby, często zaginęły podczas II wojny światowej i do dzisiaj nie wiadomo, jaki był ich los i czy jeszcze istnieją. W Żegotkach położonych w gminie Strzelno, takim skarbem był księgozbiór, który w większości spłonął…, ale zapraszam do poznania tego miejsca nieco dokładniej.
Żegotki (dawniej Rzegotki),niewielka wieś sołecka o powierzchni 285 ha, położona 6,5 km na północny wschód od Strzelna. Wieś zamieszkuje obecnie ok. 120 osób. Nazwa wsi pochodzi od rodziny Żegockich herbu Jastrzębiec, którzy byli właścicielami tych ziem w XV i XVI w. Jednak początki osadnictwa mogą sięgać nawet VI w. p.n.e., o czym świadczą ślady odkryte podczas badań archeologicznych na trasie budowy gazociągu jamalskiego (znaleziono domy trapezowe i naczynia stołowe).
W miejscowości warto zwrócić uwagę na pałac z 1926 r., wybudowany na miejscu spalonego, murowanego, parterowego dworu z połowy XIX w. (wtedy majątek posiadał 255,5 ha: 233,5 ha ziem uprawnych, 12 ha łąk i pastwisk, 1 ha wód, oraz 9 ha stanowiły nieużytki). Pierwszy dwór wzniesiono dla rodziny Busse (od nich wywodzi się nazwa wsi Busewo należącej do tego sołectwa, zamieszkuje tam obecnie prawie 50 osób), którzy już wówczas byli w posiadaniu cennej kolekcji dzieł sztuki, monet, oraz kilkuset tomowego księgozbioru bibliotecznego, który uległ zniszczeniu podczas pożaru w 1923 r.
Budynek odbudowała Maria Skrzydlewska (1888-1967, zamężna z Władysławem Sikorskim, spoczywa na cmentarzu na Powązkach w Warszawie), nadając mu cechy pałacu klasycystycznego, według projektu architekta Stefana Cybichowskiego z Poznania. Pałac zachował się do czasów obecnych w dosyć dobrym stanie, w którym znajdują się prywatne mieszkania. Jest to budowla piętrowa, na planie prostokąta, od frontu poprzedzona okazałym czterokolumnowym portykiem, dźwigającym trójkątny przyczółek. Całość przykrywa czterospadowy dach, z konstrukcją łamaną i kryty ceramiczną dachówką.
Przy pałacu rozciąga się park krajobrazowy z XIX w. (ok. 3,5 ha), w którym na uwagę zasługują dwie stare aleje grabowe. Niestety starodrzewie zostało wykarczowane na opał oraz przy pałacu założono ogródki warzywne obecnych mieszkańców. Dawniej w parku istniał także piękny duży staw, z którym zachowały się stare fotografie. O czasach dawnej świetności przypominają murowane, oryginalne słupy bramy wjazdowej do rezydencji i na teren parku.
Obecnie, pałac można za zgodą mieszkańców zwiedzać z zewnątrz. Za czasów ostatniej właścicielki Marii Skrzydlewskiej wewnątrz budynku, na szczególną uwagę zasługiwał salon, gabinet oraz biblioteka ze wspaniałym księgozbiorem.
Ciekawostki
W 1580 r. właścicielem Żegotek był Szymon Żegocki, poborca podatkowy w województwie inowrocławskim, który prowadził wówczas spisy właścicieli do podatku łanowego. Spisy zawierały ilość łanów dworskich (1 łan tzw. mały to ok. 17 ha), liczbę karczm, młynów, kmieci (gospodarstwa chłopskie na prawie czynszowym). On sam posiadał we wsi 3 łany osiadłe, 2 zagrodników (inaczej ogrodników, którzy posiadali zagrodę – chatę z małym podwórkiem i zabudowaniami gospodarczymi, mogli posiadać także ogród i mały skrawek pola) i 2 komorników (nie posiadali własnych chałup, zamieszkiwali w domach bogatszych gospodarzy, za co odpłacali pracą, lub oddawali jakąś część zarobku). Drugim właścicielem Żegotek w tym samym czasie był Maciej Żegocki, który posiadał 1 łan osiadły i 3 zagrodników.
Architekt pałacu w Żegotkach – Stefan Cybichowski to obok W. Czarneckiego, A. Ballenstaedta, K. Rucińskiego, R. Sławskiego czy M. Pospieszalskiego, to jeden z czołowych wielkopolskich architektów pierwszej połowy XX wieku. Jako urzędnik i solidny działacz, wywarł duży wpływ na kształtowanie architektonicznego krajobrazu Poznania po odzyskaniu niepodległości. Był niezwykle płodnym architektem – doliczyć się można ponad 150 dzieł zrealizowanych i wzmiankowanych w literaturze, oraz zachowanych w fazie projektowej (mimo, że wiele jego projektów nie zostało zrealizowanych, zachowane szkice są jednak cennym źródłem informacji o projektancie, jak również o jego unikalnej wszechstronności), działał na obszarze całej Wielkopolski, Kujaw i Pomorza. Za swoje zasługi na polu architektury sakralnej uhonorowany został tytułem szambelana papieskiego. Kazimierz Sobkowicz w książce o poznańskich architektach nazwał go „niekwestionowanym rekordzistą projektów budowli sakralnych”.
Był bardzo szanowany i poważany w środowisku architektów, projektował dla zamożnych i wpływowych zleceniodawców prywatnych, pozostawił w swej spuściźnie prestiżowe obiekty użyteczności publicznej w najważniejszych miastach regionu (Poznań, Gniezno, Bydgoszcz, Toruń), jak i rozliczne małe wiejskie kościółki rozsiane po rozległym geograficznie obszarze (Zdziechowo k/Gniezna, Strzałkowo, Rynarzewo k/Szubina, Gołańcza, Kruszwica, Cielcza, Sokolniki k/Wrześni, Łasin, Jeleńcz i Legbąd k/Tucholi, Samsieczno, Brzoza, Wszembórz k/Kołaczkowa, a także na Helu czy Krynicy Zdroju, oraz w wielu innych miejscach).
Atrakcje turystyczne w najbliższej okolicy:
- Sanktuarium Matki Bożej w Markowicach, Nekropolia w Wymysłowicach,
- Bazylika św. Trójcy, Rotunda św. Prokopa, Romańskie Muzeum w Strzelnie,
- Inowrocław – romański kościół Imienia NMP, Gotycka Madonna Uśmiechnięta,
- Gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja, Drzwi Jubileuszowe,
- Park Solankowy, Zespół Tężni Solankowych, Muzeum im. J. Kasprowicza,
- Kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Mysia Wieża – symbol Kruszwicy,
- Jezioro Gopło, Statek „Rusałka”, kruszwickie murale,
- Nadgoplański Park Tysiąclecia z muzeum,
- „Askaukalis” – prahistoryczna osada w Kruszy Zamkowej,
- Pałac w Górkach, Broniewicach, Orłowie, Kobylnikach, Gocanowie,
- Kościoły w Kołodziejewie, Mątwach, Janikowie, Parchaniu, Górze, Kościelcu Kuj.,
- Żelazny most kolejowy w Pakości, Przedbojewicach, Kunowie, Żabnie,
- Drewniany kościół w Kościeszkach, Siedlimowie, Rechcie, Strzelcach,
- Wiatrak koźlak w Chrośnie, Ostrowie i Wilczynie,
- Kalwaria w Pakości i kościół pw. św. Bonawentury,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Damian Rybak
Fotogaleria – klasycystyczny pałac Marii Skrzydlewskiej w szacie zimowej i letniej:
Wkrótce kolejne dwory i pałace, romantyczne parki miejskie, krajobrazowe i dworskie, zabytkowe kościoły, zabytki techniki, muzea, pomniki przyrody, architektura drewniana, miejsca związane z archeoturystyką, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
O wielu zabytkach i atrakcjach tego regionu możesz także poczytać w licznych moich publikacjach:
Podobało się? Polub stronę na Facebooku, jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
O wybranych zabytkach gminy Strzelno i Inowrocław, atrakcjach powiatu Mogilno, szczególnie perłach architektury, cudach natury, skarbach kultury czy też zabytkach techniki, archeologii i historii, będziesz mógł poczytać w przygotowywanej przeze mnie publikacji „Dziedzictwo regionu” …
Portal dziedzictworegionu.pl poleca następujące firmy ze Strzelna, Inowrocławia i regionu prowadzące działalność, dla branży turystycznej specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy:
Merytoryczne komentarze z naszego fanpage na facebooku:
Pan Jacek napisał: “Pan Rybak zamieścił dużo ciekawych wiadomości na temat pałacu w Żegotkach. Tu trochę uzupełnień dot. właścicielki i jej rodziny. Maria urodziła się 12 listopada 1888 roku w Żegotkach, zmarła 5 września 1967 roku w Radości. Odziedziczyła Żegotki po ojcu Feliksie. Jej matką była Halina Łyskowska, a dziadkiem słynny działacz polski, m.in. poseł do Reichstagu, Ignacy Łyskowski. Skrzydlewscy używali przydomka Watta. Jej mężem był Włodzimierz (nie Władysław) Sikorski herbu Cietrzew, właściciel majątku Rakowice na Ziemi Chełmińskiej; urodzony 26 września 1892 roku w Wielkich Chełmach, zmarły 10 maja 1978 roku w Radości. Oboje pochowani na Powązkach w Warszawie (kwatera 329, rząd 6, grób 8, w pobliżu bramy VII). W 1939 roku Treuhaender początkowo pozwalał Marii i Włodzimierzowi przebywać w pałacu. Wypędził ich (wraz z teściową Marii – Anną z Łyskowskich Sikorską) 23 października, dając im 2 godziny na spakowanie się i opuszczenie pałacu. Pozwolił na “wypożyczenie” karety. “…ciocia stanęła, odwróciła się i oczy pełne łez skierowała na piękny park i dom rodzinny, gdzie spędziła całe swoje pracowite życie. Dostrzegł to stary stangret Skaza. Zatrzymał karetę i wierzchem dłoni ścierał z policzków łzy. … Na zawsze pozostał mi w pamięci tamten widok: Mglisty, szary, jesienny dzień. Sędziwy stangret na koźle wolno jadącej karety. Za nią idące trzy postacie…” [wspomnienia siostrzeńca, Stanisława Donimirskiego (w:) Halina Donimirska Szyrmerowa – Był taki świat… Cyklady 2007 s. 262] Maria z mężem musiała iść pieszo, gdyż – ze względu na bagaże – w karecie zmieściła się tylko teściowa. Maria do końca życia nie zobaczyła już swego majątku. Resztę życia oboje spędzili w małym domku w Radości pod Warszawą.”
Informacja o jednym ze skarbów, który znajdował się w Pałacu Marii Skrzydlewskiej w Żegotkach, info od Pani Krystyny W.:
“Rok 2021 rokiem Ignacego Łyskowskiego w Mieście i Gminie Jabłonowo Pomorskie.
Sensacja.
Wracam do obrazu z kolekcji Ignacego Łyskowskiego. Własnie otrzymałam informację z Muzeum Narodowego w Poznaniu.”w kolekcji MNP jest rzeczywiście obraz Walerego Eljasza-Radzikowskiego pt. “Teofila Sobieska z synami u grobu Stanisława Żółkiewskiego”, 1866, olej, płótno, 139 x 105 cm, ….Pochodzi on z majątku Żegotki (powiat Mogilno); został przekazany do Muzeum 05.08.1948 przez ….”
A córka Ignacego Łyskowskiego Halina wyszła za mąż za Feliksa Skrzydlewskiego (ślub w Mogilnie 17.10.1885; ślub nie był w domu rodzinnym w Mileszewach, gdyż jej matka już nie żyła a ojciec ciężko chorował) i zamieszkała w jego majątku Żegotki (pisownia również Rzegotki).
A jedno z drugim da się powiązać tak, że to obraz z mileszewskiej kolekcji Ignacego Łyskowskiego i jego córek.“
Zdjęcie tego obrazu znajduje się pod linkiem TUTAJ, na profilu Facebookowym o nazwie “Mileszewy”. Dziękujemy Pani Krystyno 😉 😉 😉