Drugim średniowiecznym zabytkiem Inowrocławia – obok romańskiej świątyni pw. Imienia NMP – jest późnogotycki kościół pw. św. Mikołaja z 1431 r. Poprzednia świątynia, druga z kolei, została spalona podczas najazdu krzyżackiego, którzy wówczas (1430 r.) zniszczyli doszczętnie także miasto. Inowrocławska Fara była świadkiem wielu wydarzeń historycznych, chociażby w 1397 r. królowa Jadwiga pertraktowała z Wielkim Mistrzem krzyżackim Konradem von Jungingen w sprawie pokojowego zakończenia sporu. Świątynia, która zachowała się do czasów współczesnych, pod względem architektonicznym jest charakterystycznym obiektem dla Pomorza i Wielkopolski.
Kościół orientowany, murowany z cegły, pierwotnie w układzie halowym z wyodrębnionym prezbiterium. W późnym baroku został przekształcony na trójnawowy o układzie bazylikowym. Kościół notuje burzliwe dzieje, przez wieki był wielokrotnie niszczony i remontowany. Kilka lat po I rozbiorze Polski (1779 r.) pozbawiono go charakteru domu Bożego – Prusacy zamienili świątynię na składnicę soli, a w ramach odszkodowania płacili zaledwie 9 talarów rocznie. Następnie w czasach wojen napoleońskich fara służyła jako magazyn żywności, co przyspieszało proces niszczenia.
Zabytkowe wnętrze świątyni
Wyposażenie wnętrza kościoła, w większości barokowe i rokokowe, pochodzi z nieistniejących już dzisiaj kościołów miasta, w szczególności z kościoła oo. Franciszkanów. Wyjątkiem są trzy ołtarze: Św. Krzyża, Zwiastowania NMP i Św. Anny. Najcenniejszym zabytkiem całej świątyni jest gotycka rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, pochodząca z pierwotnego wyposażenia kościoła, z połowy XIV w., znajdującą się w prawym, rokokowym ołtarzu bocznym – Świętego Krzyża. Mistyczna figura Ukrzyżowanego jest prawie 400 lat starsza od samego ołtarza. Tło brutalnej śmierci stanowi panorama Jerozolimy z asymetrycznymi motywami kwiatowymi, wykonane z posrebrzanej blachy z pocz. XX w. (ok. 1928 r.). [Figurze Chrystusa poświęcę osobny artykuł].
W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Mikołaja (namalowany na płótnie na przeł. XVII/XVIII w.), po bokach rzeźby świętych: Wojciecha, Augustyna, Jana Chrzciciela i Dominika i czterech Ewangelistów. W ołtarzu można dostrzec także drewnianą płaskorzeźbę ze sceną Ostatniej Wieczerzy w stylu secesyjnym z XIX/XX w. (antypendium). Natomiast w mensie z białego marmuru znajdują się relikwie Św. Wojciecha.
W świątyni warto zwrócić uwagę na wiele zabytków, m.in. na rokokową chrzcielnicę (typu kielichowego) i ambonę (2 poł. XVIII w.) oraz na marmurowe epitafium rodziny Zboża-Radojewskich (wykonane po 1762 r.) – jedyny w Inowrocławiu przykład sztuki sarmackiej. Uwagę zwracają też pochodzące z okresu międzywojennego witraże o tematyce historycznej (przedstawiające m.in. oswobodzenie miasta przez powstańców w 1919 r.), zaprojektowane przez poznańskiego witrażystę Henryka Nostitz-Jackowskiego.
W rejestrach zabytków ruchomych inowrocławskiej fary jest wiele eksponatów, wymienię tylko kilka:
- Ołtarz z obrazem Matki Boskiej Pocieszenia – kopia słynącego z licznych cudów i łask obrazu z sanktuarium w Borku Wlkp. Po bokach barokowe rzeźby: św. Jana Chryzostoma i św. Jana Nepomucena z kościoła franciszkańskiego.
- Renesansowo-barokowy ołtarz św. Antoniego Padewskiego (XVI/XVII w.) w srebrno-złoconej sukience (sukienkę po konserwacji ołtarza zawieszono osobno, eksponując oba zabytki), obraz św. Antoniego olejny na płótnie i desce z XVI w. W zwieńczeniu olejny obraz świętego z włoskim szlachcicem – na płótnie z XVII w. Według legendy św. Antoni głosił płomienne kazania na chwałę Bożą, dlatego też po śmierci nie uległy rozkładowi jego struny głosowe.
- Nie można przejść obojętnie obok innych ołtarzy: Zwiastowania NMP, Św. Anny (nazywany Rodziny NMP, gdyż na obrazie mamy Św. Annę, Św. Joachima i Maryję) oraz Matki Bożej Różańcowej.
- Elektro-pneumatyczne organy, niemieckiej firmy W. Sauer sprowadzone po wojnie (1948 r.) z Bierutowic k/Oleśnicy ze zboru ewangelickiego.
- Na zewnątrz drewnianą dzwonnicę przy kościele z 1922 r., oraz kamienną grotę z figurą MB Nieustającej Pomocy.
Ciekawostki
W farze został ochrzczony Jan Kasprowicz (13 grudnia 1860 r.) – jeden z czołowych poetów, przedstawicieli Młodej Polski. W swoich wierszach opisywał piękno kujawskiego krajobrazu, często stosując stylizowaną i umiłowaną gwarę.
W czasie II wojny światowej (1941-1945) pod posadzką zakrystii ukrywane były relikwie św. Wojciecha z katedry gnieźnieńskiej, które przywiózł Urban Thelen – podoficer Wehrmachtu (od Ks. Edwarda van Bleriqa – wikariusza generalnego archidiecezji gnieźnieńskiej; do ks. Paula Mattauscha – proboszcza inowrocławskiej fary). Po zakończeniu wojny relikwie powróciły do srebrnej relikwiarzowej trumienki do Gniezna.
W świątyni, w szklanej gablocie znajduje się krzyż solny, wyrzeźbiony przez górników z kopalni „Solno” dla upamiętnienia pobytu Ks. Kard. Józefa Glempa – Prymasa Polski, który na głębokości 550 metrów pod ziemią błogosławił górniczy trud. Bryła soli z krzyżem została wywieziona z podziemi w czerwcu 1990 r. jako pamiątka po zatopionej kopalni i po ludziach, którzy w niej pracowali.
Najnowszym skarbem kościoła są Jubileuszowe Drzwi, które powstały w latach 2019-2021 dla uczczenia 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Inowrocław. Drzwi wg. projektu Andrzeja Prokopiuka zamontowano w głównym portalu świątyni.
Damian Rybak
Fotogaleria:
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły – romańskie, gotyckie i drewniane, pomniki przyrody, architektura drewniana, zabytki techniki, dwory i pałace, miejsca związane z archeoturystyką, parki miejskie, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Polub lub obserwuj stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję.
Atrakcje turystyczne w Inowrocławiu i najbliższej okolicy:
- Romańska Bazylika Mniejsza pw. Imienia NMP, kościół Zwiastowania NMP,
- Gotycka Madonna Uśmiechnięta, Pomnik Powstańców Wielkopolskich,
- Park Solankowy, zespół Tężni Solankowych, ławeczka gen. W. Sikorskiego,
- Powiatowe Muzeum im. J. Kasprowicza w Inowrocławiu,
- Instytut Prymasa Józefa Glempa, Stała Wystawa Solnictwa,
- „Askaukalis” – prahistoryczna osada w Kruszy Zamkowej,
- Kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy,
- Mysia Wieża – symbol Kruszwicy, Jezioro Gopło,
- Statek „Rusałka”, kruszwickie murale, wiatrak w Chrośnie,
- Ośrodek Edukacji „Rysiówka” na półwyspie Potrzymiech,
- Nadgoplański Park Tysiąclecia z muzeum, Łojewo – pałac,
- Pałac w Orłowie, Kobylnikach, Gocanowie, Żegotkach, Górkach,
- Kościoły w Pieraniu, Parchaniu, Górze, Janikowie, Kościelcu Kuj.,
- Kalwaria w Pakości i kościół pw. św. Bonawentury,
- Żelazny most kolejowy w Pakości, Przedbojewicach,
- Pomnik Władysława Białego i kościół św. Mikołaja w Gniewkowie,
- Bazylika św. Trójcy, Rotunda św. Prokopa, Romańskie Muzeum w Strzelnie,
- Sanktuarium Matki Bożej w Markowicach, gotycka Pani Kujaw,
- Płowce – miejsce historycznej bitwy z 1331 r.,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Uwaga, uwaga !!! Poszukujemy starych, przedwojennych i powojennych zdjęć, pocztówek i innych zbiorów… (w tym przypadku dotyczących kościołów i innych zabytków z Inowrocławia) 😉 Szczegóły znajdziesz pod linkiem – https://dziedzictworegionu.pl/?p=3848 😉
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią wcześniejszych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Prawa autorskie związane z witryną internetową dziedzictworegionu.pl podlegają ochronie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. nr 24, Poz.83 ze zm.).
O wybranych zabytkach i atrakcjach opisywanych na tym portalu, szczególnie perłach architektury, cudach natury, skarbach kultury czy też zabytkach techniki, archeologii i historii, będziesz mógł poczytać w przygotowywanej przeze mnie publikacji „Dziedzictwo regionu” …
REKLAMA ! REKLAMA ! REKLAMA !
Jeśli chcesz mieć reklamę pod tym artykułem swojej działalności gospodarczej skontaktuj się z naszą redakcją, dla branży turystycznej (hotele, restauracje, przewozy autokarowe, usługi turystyczne itp.) oferujemy specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy 😉 😉 😉