Gębice – wieś położona nad Notecią Zachodnią, która już pod koniec XIII w. należała do króla. Lokację przypuszczalnie przeprowadził Kazimierz Wielki w obrębie własnych dóbr. O mieście królewskim świadczy także wydłużony rynek, na którym prawdopodobnie znajdował się ratusz, wzmiankowany w poł. XV w. Wiadomo również o licznych przywilejach, które nadał Władysław Jagiełło, kilkukrotnie odwiedzający to miasto. W 1934 r. Gębicom niestety odebrano prawa miejskie.
Najcenniejszym zabytkiem miejscowości jest późnogotycki kościół parafialny pw. św. Mateusza. Świątynia w swoim wnętrzu skrywa wiele ciekawych zabytków, o których opowiem Państwu następnym razem. Teraz chciałbym zwrócić Waszą uwagę na zagadkowy zabytek wmurowany w zewnętrzne ściany świątyni.
Otóż na skarpach prezbiterium zachowały się gotyckie kafle glazurowane, ze scenami religijnymi. Nie wiadomo czy umieszczono je tam pierwotnie czy jednak wmurowano wtórnie w późniejszym czasie. Ze względu na czas powstania kafli (2 poł. XV w. lub początek XVI w.) można przypuszczać, że wmurowano je podczas budowy kościoła. W owym czasie takie ozdoby były modnym i cenionym wyrobem rzemieślniczym. Wzory na kaflach wykonano na podstawie starannie przygotowanych matryc (oryginalnie były jeszcze ażurowe płytki przesłon), które później pokryto kilkukolorowymi szkliwami garncarskimi. Zabytek musiał powstać w wyspecjalizowanym ośrodku produkcyjnym, być może w Gdańsku – znanym z wysokiej klasy tego typu wytwórczości … Tego typu kafle zdobiły również piece w reprezentacyjnych wnętrzach zamkowych i pałacowych.
Dwa z trzech zachowanych kafli zdobią popularne w średniowieczu sceny biblijne: męczeństwa św. Sebastiana i ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Natomiast trzeci – posiada świeckie przedstawienie roślinne – fantastyczne, wręcz baśniowe przedstawienie kwiatu. Na wszystkich kaflach przeważa szkliwo ołowiowe w kolorze zielonym, ale dostrzec można także barwę brązową i białą. Męczeńska śmierć św. Sebastiana (żył w III w., był dowódcą straży cesarza Dioklecjana) przedstawiona jest w znany ikonograficznie sposób: w centralnej części znajduje się męczennik przywiązany do słupa, a dwaj oprawcy (umieszczeni przez artystę po bokach) wykonują egzekucję z łuku i kuszy, szpikując jego ciało wieloma strzałami. Na drugim wizerunku Męki Pańskiej zobaczymy tradycyjnie trzy osoby: zawieszonego na drzewie krzyża Chrystusa oraz opłakującą go Maryję ze świętym Janem. Na obu kaflach, z motywami religijnymi można dostrzec bogatą ornamentykę roślinną spotykaną dosyć często w przedstawieniach biblijnych.
Jakie było przeznaczenie owych kafli i dlaczego wmurowano je w zewnętrzne przypory prezbiterium? Otóż te dwa ze scenami religijnymi zapewne pełniły funkcje małych kapliczek, przy których składano kwiaty i zapalano świece w dzień Podwyższenia Krzyża oraz 20 stycznia. Można przypuszczać, że miejsca te nawiedzano również podczas procesji liturgicznych wokół świątyni (być może w średniowieczu kafli było więcej). Budowniczy kościoła w Gębicach podniósł także swój prestiż, udowadniając, że jest na bieżąco z panującymi trendami w sztuce.
Ciekawostki
W ścianę kościoła św. Floriana w Żninie wmurowany jest gotycki kafel ceramiczny przedstawiający ryt jeźdźca – prawdopodobnie św. Jerzego triumfującego nad smokiem. Wspominałem już o tym przy artykule „Ruiny średniowiecznego zamku rycerskiego w Wenecji k/Żnina”.
Na jednej z przypór fary w Gębicach znajduje się kamienna kula, poniżej można zobaczyć maleńką tarczkę z piaskowca, z gmerkiem, datą 1510 i inicjałami JS – budowniczego lub architekta. Obok na dwóch cegłach łacińska inskrypcja ze słowem „consumatu” (ukończono).
W ogrodzie proboszczowskim (zadrzewiony teren na południe od rynku w Gębicach) znajduje się średniowieczne grodzisko stożkowe (niektórzy uważają, że jest starsze, nawet VII – XII w. n.e.), zwane „szwedzkim szańcem”, które dawniej było otoczone wodą i bagnami. Miejsce to wymaga wnikliwych badań archeologicznych, aby poszerzyć wiedzę z dziejów miejscowości. W XVIII w. w okolicach świątyni znaleziono skarb srebrnych monet – zidentyfikowanych jako denary Bolesława Kędzierzawego.
Damian Rybak
W artykule wykorzystano wiele informacji zawartych w publikacji Michała Szymańskiego „Kwieciszewo i Gębice, dawne miasta nad Notecią Zachodnią” oraz na podstawie wcześniejszych, własnych opracowań.
Fotogaleria – kościół farny św. Mateusza w Gębicach i zabytkowe kafle:
Atrakcje turystyczne w najbliższej okolicy:
- Gotyckie kościoły w Kwieciszewie, Janikowie Ostrowie, Trlągu,
- Klasztor pobenedyktyński i gotycki kościół św. Jakuba w Mogilnie,
- Park miejski, fontanna, stary cmentarz komunalny w Mogilnie,
- Mogiła Powstańców Wlkp., Jezioro mogileńskie, Jezioro i plaża w Wiecanowie,
- Schrony bojowe z 1939 r. w Bystrzycy przed Mogilnem,
- Żelazny most kolejowy w Żabnie, Kunowie, Pakości, Przedbojewicach, Kłecku,
- Drewniany kościół w Strzelcach, Wylatowie, Kamieńcu, Parlinie, Rechcie,
- Poewangelicki kościół NMP Królowej Polski w Dąbrowie,
- Wieża widokowa i kościół w Dusznie, zabytkowa kuźnia w Wydartowie,
- Historyczno-etnograficzne muzeum w Chabsku,
- Bazylika św. Trójcy, Rotunda św. Prokopa w Strzelnie, Romańskie Muzeum,
- Ciechrz – wieś z historią sięgającą ponad 950 lat,
- Izba Kujawska im. Jerzego Wojciecha Szulczewskiego w Ciechrzu,
- Pałace i dwory w: Czarnotulu, Bronisławiu, Broniewicach, Janikowie Ostrowie, Górkach, Szczeglinie,
- Kościół pw. św. Bonawentury i relikwie krzyża św. w Pakości,
- Kalwaria Pakoska – miejsce kultu Męki Pańskiej,
- „Jezioro Szmaragdowe” i Centrum Nurkowe w Piechcinie,
- Naziemna kolej linowa z Piechcina do Janikowa,
- Sanktuarium Matki Bożej w Markowicach, Gotycka Madonna,
- i wiele innych atrakcji, o których wkrótce na portalu dziedzictworegionu.pl
Wkrótce kolejne zabytkowe kościoły, dwory i pałace, miejsca związane z pamięcią i tożsamością narodową, zabytki techniki, pomniki przyrody, architektura drewniana, miejsca związane z archeoturystyką, perły architektury, cuda natury, skarby kultury oraz turystyczne szlaki z Kujaw, Pałuk i Wielkopolski, a także atrakcje i ciekawostki z regionu, stanowiące niepodważalne dziedzictwo ;), bądźcie zatem na bieżąco korzystając ze strony dziedzictworegionu.pl
Jeśli podobał Wam się artykuł – nie przechodź obok niego obojętnie 😉 Obserwuj lub polub stronę na Facebooku (zostaw łapkę w górę lub serducho), jeśli masz jakieś pytanie – zostaw tam komentarz, a jeśli chcesz się podzielić informacją ze swoimi znajomymi – po prostu udostępnij innym na profilach społecznościowych, za co z góry dziękuję 😉
Uwaga, uwaga !!! Poszukujemy starych, przedwojennych zdjęć, pocztówek i innych zbiorów, w tym przypadku z Gębic i sąsiednich miejscowości… 😉 Szczegóły znajdziesz pod linkiem – https://dziedzictworegionu.pl/?p=3848 😉
Żaden fragment niniejszego artykułu, który jest częścią innych publikacji autora, nie może być reprodukowany w formie elektronicznej, zapisywany w systemach pamięciowych, systemach fotokopii, nagrań lub innych metodach bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich (może być jednak udostępniany na profilach społecznościowych z podaniem źródła – dziedzictworegionu.pl).
Prawa autorskie związane z witryną internetową dziedzictworegionu.pl podlegają ochronie Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994 r. nr 24, Poz.83 ze zm.).
O wybranych zabytkach i atrakcjach powiatu i gminy Mogilno opisywanych na tym portalu, szczególnie perłach architektury, cudach natury, skarbach kultury czy też zabytkach techniki, archeologii i historii, będziesz mógł poczytać w przygotowywanej przeze mnie publikacji „Dziedzictwo regionu” …
REKLAMA ! REKLAMA ! REKLAMA !
Jeśli chcesz mieć reklamę pod tym artykułem swojej działalności gospodarczej skontaktuj się z naszą redakcją, dla branży turystycznej (hotele, restauracje, przewozy autokarowe, usługi turystyczne itp.) oferujemy specjalne zniżki, a dla pozostałych firm najniższe ceny w okolicy 😉 😉 😉